Uglevodorodlar

Gaz holatidagi parafin uglevodorodlar

C₁–C₄ uglevodorodlar: metan, etan, propan, butan, izobutan, hamda 2,2 – dimetilpropan (C₅H₁₂) – neopentan normal sharoitda gaz holida bo’ladi. Bularning hammasi tabiiy va neft gazlari tarkibiga kiradi.
Gaz konlari uch xil tipda bo’lishi mumkin.

1. 
   Toza gaz konlari
   
2. 
   Gaz kondensati konlari
   
3. 
   Neft konlari
   

Birinchi tipdagi gaz konlari tabiiy gaz konlari deb atalib, asosan metandan tashkil topgan bo’ladi. Metanga qo’shimcha sifatida oz miqdorda etan, propan, butan, pentanning bug’lari hamda nouglevodorod birikmalar: CO₂, N₂ va ayrim hollarda H₂S bo’lishi mumkin.
Respublikamizning Sho’rtan gaz konidagi xom gazning tarkibi quyidagicha (mol.% da):
Sho’rtan gaz koni xom gazining tarkibi (% mol.)

1. 
   jadval
   

Azot	1,584
CO2	2,307
Metan	90,52
Etan	3,537
Propan	1,06
izo– Butan	0,209
n – Butan	0,260
izo– Pentan	0,110
Geksan	0,119
Geptan	0,112
H2S	0,08
n – Pentan	0,093

Gazning tarkibida metan juda ko’pchilikni tashkil qilsa, bunday gaz “quruq gaz” deyiladi. Gaz kondensati konlaridan chiqadigan gaz, odatdagi gazdan farq qilib, metandan tashqari ko’p miqdorda (2-5% va undan ortiq) S₅ va undan yuqori gomologlari mavjud bo’ladi. Gaz qazib olinayotganda bosimning tushishi oqibatida ular kondensatga (suyuqlikka) aylanadilar. Gaz kondensati konlaridan ajralib chiqqan gazning tarkibi, kondensatlar ajratib olingandan keyin, “quruq gaz” tarkibiga yaqin bo’ladi. Neft konlaridan ajratib olinadigan gazlar yo’ldosh neft gazlari deyiladi. Ushbu gazlar neftda erigan bo’ladi va ular kondan chiqarib olingandan so’ng ajralib qoladi. Yo’ldosh neft gazlari tarkibi “quruq gazlar” dan keskin farq qilib etan, propan, butanlar va yuqori uglevodorodlar ham bo’ladi.