Udk axmadova umidaxon shavkayt qizi publisistik uslubda perifrazalar

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

81 

Umumiy xulosalar

 

     Iqtisodiyot  va  jamiyat  hayotining  barcha  sohalarida  zamonaviy  axborot 

texnologiyalari,  kompyuter  texnikasi  va  telekommunikatsiya  vositalari  ommaviy 

ravishda  joriy  etilayotgan  hamda  ulardan  foydalanilayotgan  bir  vaqtda 

fuqarolarimizning  axborotga  ortib  borayotgan  talab  va  ehtiyojlarini  yanada 

to„liqroq  qondirish  borasidagi  sa‟y-harakatlar  teletomoshabin,  o„quvchi  va 

kitobxonlarni bee‟tibor qoldirmayapti.  

     Ayni  paytda  ommaviy  axborot  vositalarining  texnologik  jihatdan  shiddat  bilan 

o„zgarishi  uslublarning  yanada  sayqallashishiga,  jilovlanishiga  sabab  bo„lyapti, 

desak xato bo„lmaydi. 

     Jumladan,  Oliy  Majlis  yig„inlarida,  turli  xil  anjumanlarda,  ijtimoiy-siyosiy 

masalalarga bag„ishlangan bosh maqolalar, felyeton, pamfletlar, murojaatnomalar, 

chaqiriqlar,  deklaratsiyalar,  gazeta  va  jurnallarda,  shuningdek,  radio  va 

televideniyeda  chiqayotgan  siyosiy  sharhlovchilar,  notiqlar  nutqida  ham  tasviriy 

ifodalarning  ishlatilishi  an‟ana  tusiga  kirganligi  buning  yorqin  dalilidir.  Til 

jurnalist  uchun  muhim  ish  quroli  hisoblanar  ekan,  undan  unumli  foydalanish  har 

bir ijodkorning so„z boyligi va tajribasiga bog„liq. Til shunday o„ziga xos tabiatga 

egaki,  uni  odamlar  ongiga  zo„rlab  yoki  majburlab  tiqishtirib  bo„lmaydi.  Til 

dunyoni  o„ziga  xos  tarzda  ko„rish,  bilish,  idrok  etish  va  anglash,  ayni  paytda 

boshqalarga  tayinli ta‟sir etishning qudratli quroli hisoblanadi. Tilni faqat kishilar 

o„rtasidagi  aloqa  vositasi  sifatidagina  talqin  etish  insonning  tabiiy  tilini,  bu 

benihoya murakkab va muhtasham hodisani jo„nlashtirishdan aniq bir milliy qiyofa  

yoki milliy-ruhiy zamindan mutlaqo mosuvo bo„lgan sun‟iy tilga tenglashtirishdan 

boshqa  narsa  emasligi  ma‟lum  bo„ladi.  Har  bir  so„z  xalq  tili,  ko„ngliga  yaqin 

bo„lsa, u oson va tez singadi. Tildan unumli foydalanish, so„z qo„llash borasidagi 

muammolar  o„z  yechimini  topib  borib,  yuksaklarga,  ko„zlangan  maqsadlarga 

erishmoqda.  So„zlarning  qo„llanish  doirasi  va  imkoniyati  cheksizligi  matbuotga 

ham  o„z  ta‟sirini  o„tkazib  kelmoqda.  Keng  ilm,  jamoat  ahli,  o„quvchilar  ommasi 

matbuot  orqali  tilga  e‟tibor  beradilar,  o„rni  kelganda  undan  o„rganadilar,  saboq 

oladilar. Shunday ekan, jurnalist, siyosiy sharhlovchi tomonidan perifraza (tasviriy 

---

 

82 

ifoda)lardan  samarali  foydalanish,  berilgan  axborotni  yanada  sayqallashtirib 

tinglovchiga  yetkazish  ko„zlangan  maqsadlarga  erishishda  dasturil  amal  bo„lib 

xizmat qilishi ayni muddaodir. 

     Bundan  ko„zlangan  maqsad  axborotlashgan  va  axborotlar  ko„lami  kengaygan 

bir davrda jamiyat ahliga aniq va ishonchli, muhim va zarur ma‟lumotlarni ta‟sirli 

va  ahamiyatli,  tez  va  oson  yetkazib  berishdir.  Keltirilgan  ushbu  fikrlarimizning 

mohiyatini ikkinchi va uchinchi boblarimizda  asoslab berdik. 

     Ushbu  malakaviy  bitiruv  ishimizda  tasviriy  ifoda  (perifraza)larning  o„zbek 

tilshunosligidagi o„rganilish darajasi, bugungi kundagi ahamiyati, roli, dolzarbligi 

yuzasidan  masala  mohiyatiga  yondashib,  to„rtinchi  hokimiyat  degan  tushunchani 

yuzaga  keltirayotgan  ommaviy 

axborot 

vositalarida 

perifraza 

(tasviriy 

ifoda)larning  qo„llanilishi  masalasiga  to„xtalib,  ishonchli  ma‟lumot  va  misollar 

bilan  tanishtirib,  asoslab  berdik.  Bu  tahliliy  asoslarimizdan  ma‟lum  bo„ldiki, 

tasviriy ifodalar bo„yicha tadqiqotlarni davom ettirish, uning ochilmagan qirralarini 

kashf  etib,  ilm  ahliga  taqdim  qilish,  ma‟noviy  guruhlar  doirasining  salmog„ini 

davom  ettirish,  ularni  yanada  kengroq  sinonimlik,  omonimlik  xususiyatlarini 

o„rganib, omonim, sinonim va izohli lug„atlarni tuzish va yaratish keyingi galdagi 

vazifalardan bo„lib qolishidan dalolat berdi.  

     Shuni  alohida  ta‟kidlash  joizki,  Mustaqillik  davrida  O„zbekistonning  Xalqaro 

munosabatlari shakllandi, u teng huquqli suveren davlat sifatida jahon maydoniga 

dadil kirib kela  oldi.  Ayni  davrda  mamlakatimizda so„z  erkinligi qaror topdi.  Til 

bilan  bog„liq  muammolar  orqali  milliy  tuyg„ularni  ro„kach qilib,  ulardan  g„arazli 

maqsadlarda foydalanishga chek qo„yildi.