Uchun yozgan mustaqil ishi

O’ZEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

JIZZAX POLITEXNIKA INSTITUTI

SANOAT TEXNOLOGIYALARI FAKULTETI

OZIQ OVQAT TEXNOLOGIYASI YUNALISHI

332-22 GURUH TALABASI
ORZIKULOVA DILRABONING
O’ZBEKISTONNING ENG YANGI TARIXI FANIDA
QAYTA O’ZLASHTIRISH UCHUN YOZGAN
MUSTAQIL ISHI

Jizzax -2023
О‘zbekiston va jahon hamjamiyati.


Reja:

1.O‘zbekiston Respublikasining tinchliksevar tashqi siyosati asoslarining yaratilishi, uning tamoyillari.

2.BMT, EXHT bilan hamkorlikning yo‘lga qo‘yilishi.

3.Shanxay hamkorlik tashkiloti va O‘zbekiston.

4.O‘zbekiston va MDH.

Tayanch iboralar:

Tinchliksevar tashqi siyosat, Milliy xavfsizlik, qulay geosiyosiy vaziyat, milliy xavfsizlik konsepsiyasi, millatlararo bag‘rikenglik, mudofaa, “Markaziy Osiyo – yadrosiz zona”, xalqaro terrorizm, xalqaro tashkilotlar.

1. O‘zbekiston Respublikasining tinchliksevar tashqi siyosati asoslarining yaratilishi, uning tamoyillari.
XX asrning 90 yillariga kelib dunyo siyosiy xaritasida katta o‘zgarishlar sodir bo‘ldi.Chunki bir-biriga qarama-qarshi SSSR va AQSH etakchilik qilgan ikki ijtimoiy-siyosiy tuzum, ikki harbiy-siyosiy blok barham topdi. Sobiq Ittifoqning parchalanishi natijasida uning tarkibidagi 15 ta mustaqil davlat, jumladan mustaqil O‘zbekiston davlati vujudga keldi.
Istiqlol sharofati bilan O‘zbekistonning ijtimoiy-siyosiy qiyofasi tubdan o‘zgardi. Suveren mustaqil davlat sifatida O‘zbekiston o‘zining ichki va tashqi siyosatini erkin belgilash imkoniyatini qo‘lga kiritdi. Respublikada ulkan bunyodkorlik ishlari amalga oshirilib, barcha sohalarida islohotlar amalga oshirildi. Mustaqillikning dastlabki kunlaridan boshlab, mamlakatimiz tashqi siyosatining ustuvor yo‘nalishlari va asosiy tamoyillari ishlab chiqildi.
O‘zbekistonning o‘z taraqqiyot istiqbollari uchun qulay jo‘g‘rofiy-siyosiy imkoniyatlarga ega ekanligi ham mustaqil tashqi siyosat yuritish, jahon hamjamiyatidan munosib o‘rin olish uchun imkon berdi. Xususan, O‘zbekistonning Markaziy Osiyo mintaqasidagi o‘rni, bu hududda istiqomat qiladigan xalqlarning qadimdan hamfikr bo‘lib kelgani Markaziy Osiyo mintaqasida tashqi siyosat yuritishda ijtimoiy zarurat hisoblanib kelinmoqda.
Mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlab O‘zbekistonda xalqaro tashkilotlarning faoliyatini o‘rganish va ular bilan diplomatik aloqalarni yulga qo‘yish ehtiyoji paydo bo‘ldi. Ammo XX asrning so‘nggi yilaridagi xalqaro vaziyatning o‘zgarishi jahon taraqqiyotining holatini ham tubdan o‘zgartirib yubordi. Endi dunyoning geosiyosiy holati yangi qiyofada namoyon bo‘ldi. Jahonning turli mintaqalari, yaqin va uzoq hududlarida qarama-qarshilik o‘choqlari kuchayib, bir so‘z bilan aytganda, havf-hatar tobora o‘sib borayotganini nazarda tutmoq kerak.Shu bois O‘zbekistonning xalqaro maydonda olib borayotgan tashqi siyosatini, uning mamlakatimizning milliy manfaatlariga javob beradigan strategik ustuvor yo‘nalishlarini aniq belgilab olish nihoyatda dolzarb masalalardan biriga aylandi.
O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosatining asosiy ustuvor tamoyillari quyidagilarni tashkil etadi:

• 
  milliy-davlat manfaatlarini ustun kuygan holda tashqi siyosatda davlatlarning suveren tengligini hisobga olish;
  
• 
  umumbashariy qadriyatlarni ustun qo‘ygan holda nizoli mojarolarni tinch yul bilan hal etish;
  
• 
  tashqi siyosatdagi teng huquqlilik va o‘zaro manfaatdorlikni o‘rnatiщda boshqa mamlakatlarning ichki ishlariga aralashmaslik;
  
• 
  barcha tinchliksevar davlatlar bilan tashqi aloqalarni o‘rnatishga intilish;
  
• 
  xalqaro huquq normalarini tan olgan holda jahon hamjamiyatida xalqaro talablarga rioya qilish;
  
• 
  tashqi siyosatda ko‘p tomonlama aloqalarni o‘rnatishda xalqaro tashkilotlar doirasida alokalarni kengaytirish masalalari kiritildi.
  

O‘zbekiston butun jahon jamoatchiligi oldida xalqaro huquqning umumjahon e’tirof etgan normalariga sodiqligini konstitutsiya darajasida ham mustahkamladi. Konstitutsiya xalqaro huquq tamoyillari va normalarining butun bir majmui — BMT Ustaviga, Inson huquqlari umumjahon Deklaratsiyasiga va inson huquqlariga oid boshqa xalqaro huquq bitimlaridan — Xelsinki bitimi, Parij va Madrid xartiyalariga asoslandi.Shuningdek, asosiy qonunga kiritilgan qonunlarni rivojlantirish maqsadida “Diplomatik munosabatlarni o‘rganish tartibi”, “O‘zbekistonda xalqaro shartnomalarni tuzish, ijro etish va bekor qilish” haqida aktlar ham qabul qilindi. Ularda tashqi siyosatning xar tomonlama asoslangan tamoyillari o‘z aksini topdi.
Dunyo yangilanishi jarayonida har bir davlat o‘z taraqqiyot olami jahon hamjamiyatidan munosib o‘rin olish uchun harakat boshladi.Shular qatorida O‘zbekiston ham jahon hamjamiyatidan munosib o‘rin olishi.Shu o‘rinda aytib o‘tmoq lozimki, bu tamoyillar yosh suveren davlatning asosiy tashqi siyosiy doktrinasini ifoda etish bilan birga davlatlararo munosabatlar yo‘nalishlarining rivojlanishi va keng doiradagi tashqi muammolarni himoya qilish imkonini berdi. Mamlakatimizning jahon xalklari tinchligi va xavfsizligini mustahkamlashga qaratilgan tinchlik­sevar tashqi siyosati uning jahon miqyosida mustaqil davlat sifatida tezda tan olinishini ta’minladi. Toshkentda AQSH, Turkiya, Germaniya, Fransiya, Buyuk Britaniya, Xitoy, Hindiston, Pokiston va boshqa rivojlangan mamlakatlarning elchixonalari ochildi. Shuningdek, O‘zbekistonda 88 ta xorijiy mamlakatlar va xalqaro tashkilotlarning, 24 ta hukumatlararo va 13 ta nohukumat tashkilotlarning vakolatxonalari faoliyat ko‘rsatmoqda. O‘z navbatida O‘zbekistonning elchilari dunyodagi 20 dan ortiq yirik davlatlarda faoliyat ko‘rsatib turibdi.