Uchinchi renessans: ilm-fan va ta’lim taraqqiyoti istiqbollari

“Uchinchi renessans: ilm-fan va 
ta’lim taraqqiyoti istiqbollari”
 
 
ISSN 2181-1784 
349 
w
www.oriens.uz
2021
 January
 
Қуръони Каримни араб, форс-тожик, туркий-ўзбек тилларида дастлаб 
мулойимлик, кейин аста-секинлик, жарангдорлик ва мунглилик, илтижоли 
оҳангда Оллоҳ таоло қудратига ишонч туйғусини ўйғотувчи услубий қироат 
билан ўқишда Хожа Ҳофиз Меросий Ҳазратларига тенг келадиган олиму-
уламолар кам бўлган. Шу сабали бўлса керак бу улуғ аллома Оллоҳ таолонинг 
олий мукофотли неъматига “Ҳофизлик” рутбали мақомига эга бўлган. 
Тасаввуф (сўфийлик) йўналишидаги ҳақиқат босқичига етишиш ниҳоятда 
мураккаб бўлиб, бунинг учун “Лодуний” илмидан билимга эга бўлиши талаб 
қилинади. Ислом ренессанси даврида бир қатор буюк алломалар, айниқса “етти 
пир” деб ном олган улуғ алломалардан –Ҳазрат Абдухолиқ Ғиждувоний, Хожа 
Муҳаммад Ориф ар Ревгарий, Хожа Маҳмуд Анжир Фағнавий, Хожа Али 
Ромитоний, Хожа Муҳаммад Бобойи Сомосий, Сайид Амир Кулол, Ҳазрат 
Баҳоуддин Нақшбанд каби буюк алломалар эҳтимол “Лодуний” илмидан 
хабардор бўлиб Оллоҳ таоло нигоҳига интилган буюк ва улуғ зотлар 
бўлганлар.
12
Ана шундай имкониятга Хўжа Ахрори Валий ва Маҳдуми Аъзам 
Даҳбедий Ҳазратлари ҳам эга бўлган бўлиши эҳтимолдан узоқ эмас. 
Хожа Ҳофиз Меросий Ҳазратлари устози Маҳдуми Аҳзам Даҳбедий 
Ҳазратлари ёрдамида Шайбонийлардан Убайдуллахон эътиборида бўлиб унинг 
саройида Бош Имом Хатиблик даражасига кўтарилиб, динни назорат қилувчи 
диний арбоб даражали мансабига эришади. Шу билан бир қаторда, нафақат 
диний-ижтимоий соҳа билан, балки сиёсий, миллий-давлатчилик соҳада ҳам 
хизматлари чексиз бўлиб, ўз халқининг миллий бирлигини сақлаб қолишда, 
устози Маҳдуми Аъзам Даҳбедий Ҳазратлари етакчилигида тарихий аҳамиятга 
молик бўлган хизматлари чексиздир. 
Чунки, юқорида таъкидлаганимиздек, Турони-замин ўзбеклари билан 
Дашти Қипчоқ ўзбеклари бирлигини сақлаб қолиб келажакда ривож беришни 
мақсад қилган Хожа Ҳофиз Меросий Ҳазратлари Шайбонийхон вафотидан 
кейин Султон Убайдуллахон орқали бу мураккаб, аммо шарафли вазифани 
бажаришга, ўзбек халқининг азалий бирлигини нафақат сақлаб қолаишга, балки 
ягона ўзбек номи билан биринчи бор Шайбонийлар миллий ўзбек давлатини 
ташкил этиб, тарихда “Миллий ўзбек давлати”-деган номни сақлаб қолинишига. 
Шунинг учун ҳам Хожа Ҳофиз Меросий Ҳазратлари нафақат диний арбоб, 
12
Қаранг. Садриддин Салим Бухорий. “Баҳоуддин Нақшбанд ёки етти пир”, Тошкент, 2012, 23-бет. 

---