Uchinchi kitob

JAMIYATNI MODERNIZATSIYALASH DAVRIDA SIYOSIY ISLOHOTLAR

1. 
   §. 0‘zbekistonda Oliy davlat vakillik organi - Qonun chiqaruvchi hokimiyatning shakllanishi
   

0‘zbekiston tarixida birinchi marta butunlay yangi sharoitlarda siyosiy, iqtisodiy va ma’naviy islohotlar keng qamrovli yangilanish­lar amalga oshirilishi yirik tarixiy va ijtimoiy hodisa. Demokratik huquqiy davlatni shakllantirish borasidagi sa’y-harakatlar bu ishlar- ning eng muhimi hisoblanadi.
0‘tgan asming 90-yillari boshiga kelib yosh mustaqil davlat- lardagi siyosiy vaziyat shunday ediki, ular oldida ijtimoiy rivojla­nishning ikki yo‘li turar edi. Birinchisi, xalq xo‘jaligini awalgidek sotsialistik yo‘nalishda rivojlantirish. Ikkinchisi, taraqqiyotning sot­sialistik ham, kapitalistik ham emas, balki jahon amaliyoti sinovidan o‘tgan bozor iqtisodiyotiga asoslangan adolatli, demokratik jamiyat qurish yo‘lidan borish edi.
Ma’lum bo‘ldiki, tuzumning sotsialistik taraqqiyot yo‘li sovet ja­miyati misolida mutlaqo o‘zini oqlamadi. U ma’muriy-buyruqbozlik usuliga asoslangan bo‘lib, xalqning ijodiy, erkin mehnatiga qulay sharoit yaratmas edi. Ikkinchisi esa rivojlangan mamlakatlar sinovi- ga bardosh bergan, xalq turmushini yaxshilashga qaratilgan yo‘l edi. 0‘zbekiston shuni tanladi, shu yo‘lning siyosiy va huquqiy asoslari­ni yaratishga qaratilgan islohotlami amalga oshirishga dadillik bilan kirishdi. Shu tariqa 0‘zbekiston mustaqil, huquqiy, demokratik dav­lat va fuqarolik jamiyatini qurish yo‘liga kirdi, bozor iqtisodiyotiga o‘tish, xalqaro huquqning mustaqil subyekti sifatida jahon hamja- miyatiga kirish yo‘lini tutdi. Prezident I. Karimov «0‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li» kitobida «Yangilangan jamiyatning siyosiy va davlat tuzilishi insonga uning siyosiy, iqtisodiy va ijti­moiy turmush tarzini erkin tanlab olishini kafolatlashi kerak», - deb ko‘rsatgan edi. Ayni chog‘da siyosiy sohada bu «...Qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati vakolatlarini ajra- tish asosida milliy davlatchilikni barpo etish, jamiyatning siyo­siy tizimini davlat idoralarining tuzilishini tubdan yaxshilash, respublika hukumati hamda mahalliy hokimiyatning vakolatlari va vazifalarini aniq belgilab qo‘yish, adolatli va insonparvar qo- nunchilikni vujudga keltirishi mumkin», - deb ta’kidlagan edi. Ana shu yo‘l-yo‘riqlair va ko‘rsatmalar asosida mamlakatda keng miqyosli ishlar amalga oshirildi.

1990. 
      yilning 18-fevralida 0‘zbekiston Oliy Kengashining navbatdagi yangi tarkibi saylandi. U o‘z faoliyatini boshlagan paytda sobiq sho‘ro tuzumining qonunlari amalda edi. Mustaqil 0‘zbekistonning mustaqil taraqqiyoti endi yangi tipdagi qonunchi­lik tizimini taqozo etar edi. Shuning uchun ham Oliy Kengash 0‘zbekiston mustaqilligini ta’minlashga qaratilgan yangi qonunchi­lik tizimini vujudga keltirish yo‘lidan bordi va uni qadam-baqadam shakllantira boshladi. 1990-1994-yillarda Oliy Kengash 200 ga ya- qin qonun, 500 dan ziyod qaror qabul qildi, mamlakatimiz tarixida birinchi marta mamlakat Prezidentini sayladi, Mustaqillik Deklara- tsiyasini qabul qildi, Oliy Kengashning 0‘zbekiston mustaqilligi ha­qidagi tarixiy qonunlami, xususan, Asosiy qonun - Konstitutsiyani qabul qilganligi ham yurtimiz tarixidagi ulkan hodisalar hisoblanadi.
      

Oliy Kengash shu va shu kabi boshqa qonun hujjatlari bilan mamlakatda siyosiy islohotlami yanada chuqurlashtirishning huqu­qiy asosini yaratib berdi.
Ijtimoiy taraqqiyot, mamlakatning o‘ziga xos rivojlanish yo‘lidan qat’iy borish, awalo, 0‘zbekistonda Oliy davlat hokimiyat- larini tashkil etishning yangicha tamoyillarini ishlab chiqishni taqo­zo etardi. Ma’lumki, yangi Konstitutsiyaning V bo‘limi davlat hoki­miyatini tashkil qilish tamoyillarini o‘z ichiga oladi. Shu bo‘limning XVIII bobi 0‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisini shakllantirishga bag‘ishlangan va uning 76-moddasida: «0‘zbekiston Respublikasi­ning Oliy Majlisi Oliy davlat vakillik organi bo‘lib, qonun chiqa­ruvchi hokimiyatni amalga oshiradi», - deb mustahkamlandi.
0‘zbekistonda Konstitutsiya talablari asosida izchil ravishda si­yosiy islohotlar amalga oshirilar ekan, 1993-yil 28-dekabrida bo‘lib o‘tgan mamlakat Oliy Kengashining XIV sessiyasida «0‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylovlar to‘g‘risida», 1994-yil 22- sentabrda bo‘lib o‘tgan XVI sessiyada «0‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi to‘g‘risida» qonun qabul qilindi. Bular demokratik ta- moyillarga asoslangan hokimiyat bo‘linishining eng xalqchil va za- monaviy shakllari hisoblanadi. Ayni paytda bu sohada tub islohotlar- ni amalga oshirish zamrati borligini ham ko‘rsatadi.