Учет собственного капитала организации

Ustav kapitalınıń azayıwı. Ustav kapitalınıń azayıwı eki sebepke kóre bolıwı múmkin: múlk iyeleriniń shıdamlılıǵı hám nızam talabı.
Jámiettiiń ustav kapitalın kemeytiw barlıq shólkemlestiriwchilarning ustav kapitalı daǵı úlesleriniń nominal ma`nisin kemeytiw hám (yamasa ) jámiyetke tiyisli úleslerdi satıp alıw jolı menen ámelge asırılıwı múmkin.
Jámiyet ustav kapitalın kemeytiwge haqılı emes, eger sonday azayıw nátiyjesinde onıń muǵdarı nızam hújjetlerine muwapıq hújjetlerdi mámleket diziminen ótkeriw ushın hújjetler usınıs etilgen sánede belgilengen ustav kapitalınıń eń kem muǵdarınan kem bolsa. ustavdagi tiyisli ózgertiwler hám de ámeldegi nızam hújjetlerine muwapıq jámiyet dizimnen ótkerilgen sáneden baslap ustav kapitalın kemeytiwi shárt bolǵan jaǵdaylarda.
Eger ekinshi hám hár bir keyingi finanslıq jıl aqırında jámiyet sap aktivleriniń ma`nisi onıń ustav kapitalınan kem bolsa, jámiyet ustav kapitalınıń ma`nisinen aspaytuǵın muǵdarǵa kemeytirilgenligin járiyalawı shárt. onıń sap aktivlerin hám bunday azayıwdı belgilengen tártipte atap kórsetiw.
Eger ekinshi hám hár bir keyingi finanslıq jıl aqırında jámiettiiń sap aktivleriniń ma`nisi jámiyet mámleket diziminen ótkerilgen sánede federal nızam menen belgilengen eń kem ustav kapitalınan kem bolsa, jámiyet tamamlanılıwı kerek.
Jámiyet ustav kapitalın kemeytiw tuwrısında qarar qabıl etilgen kúnden baslap 30 kún ishinde ustav kapitalınıń azayıwı jáne onıń jańa muǵdarı tuwrısında ózine málim bolǵan jámiettiiń barlıq kreditorlarini jazba túrde xabarlı etiwi, sonıń menen birge járiyalawı shárt. yuridikalıq shaxslardı mámleket diziminen ótkeriw tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardı daǵaza etetuǵın baspasóz, qabıl etilgen qarar tuwrısındaǵı xabar. Usınıń menen birge, kreditorlar ózlerine bildiriw xatı jiberilgen kúnden baslap 30 kún ishinde yamasa qabıl etilgen qarar tuwrısındaǵı xabar daǵaza etilgen kúnden baslap 30 kún ishinde tiyisli minnetlemelerdi múddetinen aldın bıykarlawdı yamasa atqarılıwın jazba túrde talap etiwge haqılı. kompaniya hám olardıń joytıwların oraw.
Ustav kapitalın aktsiyalardıń (úleslerdiń) nominal ma`nisin kemeytiw arqalı kemeytiwde ustav kapitalı kemeytirilgen muǵdar, qaǵıyda jol menende, záleldi oraw yamasa bólistirilmegen paydanı kóbeytiw ushın isletiledi. Shólkemlestiriw hújjetlerine kiritilgen ózgertiwler mámleket diziminen ótkerilgennen keyin, buxgalteriya esabı :
Depet 80 " Ustav kapitalı"
Kredit 84 " Bólistirilmegen payda (qoplanmagan zálel) "
Ulıwma jıynalıstıń sheshimi menen ustav kapitalı kemeytirilgen muǵdar múlk iyelerine tolıqnishi múmkin. Bunda ustav kapitalınıń azayıwı tómendegi jazıwlarda sáwlelendiriledi:
Depet 80 " Ustav kapitalı"
Kredit 75-1 " Ustav (ustav) kapitalına badallar boyınsha esap -kitaplar"
- ustav kapitalı kemeytirilgen muǵdarda múlk iyeleri aldındaǵı qarızdı sáwlelendiredi;
Depet 75-1 " Ustav (ustav) kapitalına badallar boyınsha esap -kitaplar"
Kredit 50 " Kassir"
51 " Esap -kitap esapbetlari" hám basqalar.
- tiyisli úles iyelerine tólewdi sáwlelendiredi.
MChJ ustav kapitalı daǵı úleslerdi tek Juwapkerligi sheklengen jámiyetler tuwrısındaǵı nızamda názerde tutılǵan jaǵdaylarda alıwı múmkin.
Jámiyet tárepinen aktsiyadorlardan (qatnasıwshılardan ) keyin olardı qayta satıw yamasa bıykarlaw ushın satıp alınǵan óz úlesleriniń (úlesleriniń) bar ekenligi hám háreketi tuwrısındaǵı buxgalteriya esabı 81 «Óz úlesleri (úlesleri) » esapvarag'ida júritiledi.
Aktsiyalardı (aktsiyalardı ) satıp alıwda haqıyqıy ǵárejetler muǵdarı ushın tómendegiler belgilengenler etiledi:
Depet 81 " Óz úlesleri (úlesleri) "
Kredit 50 " Kassir"
51 " Esap -kitap esaplari"
Aksiyalardı (úleslerdi) bıykarlawda buxgalteriya esabı ustav kapitalınıń biykar etilgen aktsiyalardıń (úleslerdiń) nominal ma`nisine azayǵanlıǵın sáwlelendiredi:
Depet 80 " Ustav kapitalı"
Kredit 81 " Óz aktsiyaları (aktsiyaları ) "
Ustav kapitalınıń azayıwı shólkemlestiriw hújjetlerine kiritilgen ózgertiwler mámleket diziminen ótkerilgennen keyin ǵana buxgalteriya esabında sáwlelendiriledi.
Eger aktsiyalar (aktsiyalar ) olardıń nominal ma`nisinen joqarı (tómen) bahalarda satıp alınǵan bolsa, ol jaǵdayda payda bolǵan parq operatsion ǵárejetler yamasa dáramatlarǵa kiritiledi. Bunday halda, buxgalteriya esabında tómendegi jazıwlar kiritiledi:
Depet 91-2 " Basqa ǵárejetler"
Kredit 81 " Óz aktsiyaları (aktsiyaları ) "
- satıp alınǵan hám biykar etilgen aktsiyalardıń (úleslerdiń) nominal ma`nisinen haqıyqıy satıp alıw ǵárejetleriniń asıp ketiwi muǵdarı boyınsha ;
Depet 81 " Óz úlesleri (úlesleri) "
Kredit 91-1 " Basqa dáramatlar"
- nominal ma`nisiniń satıp alınǵan hám biykar etilgen aktsiyalardı (úleslerdi) satıp alıw ushın haqıyqıy ǵárejetler summasınan asıp ketken summası boyınsha.
Buxgalteriya esabında aktsiyalardı qayta satıp alıw hám ustav kapitalınıń azayıwı tómendegi jazıwlarda sáwlelendiriledi:
Depet 81 " Óz úlesleri (úlesleri) "
Kredit 50 " Kassir"
Depet 80 " Ustav kapitalı"
Kredit 81 " Óz aktsiyaları (aktsiyaları ) "
Depet 91-2 " Basqa ǵárejetler"
Kredit 81 " Óz aktsiyaları (aktsiyaları ) "
Buxgalteriya esabında bólistirilmegen payda yamasa qoplanmagan záleldiń payda bolıwı faktining ózi tek esap beriw jılınıń aqırında balans isloh etilgende sáwlelendiriledi. Reforma 99 -sanlı " Payda hám zálel" esabın jabıwdı názerde tutadı. Usınıń menen birge, esap beriw jılı ushın tóplanǵan sap payda summası dekabr ayınıń juwmaqlawshı aylanbalarında tómendegishe esaptan shiǵarıladı :
Depet 99 " Payda hám zálel"
Kredit 84 " Bólistirilmegen payda (qoplanmagan zálel) "
Esap beriw jılı ushın tóplanǵan zálel muǵdarına teris jazıw kiritiledi:
Depet 84 " Bólistirilmegen payda (qoplanmagan zálel) "
Kredit 99 " Payda hám zálel"
Esap beriw jılında zálel bolǵan táǵdirde, onı oraw ushın tómendegiler jóneltiriliwi múmkin:
a) rezerv kapital fondlari:
Depet 82 " Rezerv kapitalı"
Kredit 84 " Bólistirilmegen payda (qoplanmagan zálel) "
b) ustav kapitalınıń qarjları.
Ustav kapitalın záleldi orawǵa jóneltiriw tek ustav kapitalınıń muǵdarı sap aktivler muǵdarınan asıp ketken táǵdirdagina ámelge asıriladı. Usınıń menen birge, Rossiya Federatsiyasi nızamchiligi ustav kapitalınıń ma`nisin sap aktivler ma`nisine etkazishni názerde tutadı :
Depet 80 " Ustav kapitalı"
Kredit 84 " Bólistirilmegen payda (qoplanmagan zálel) "
Esap beriw jılınıń bólistirilmegen paydası dividendlar tólewge hám rezerv kapitalın qáliplestiriwge jóneltiriledi. Payda bólistiriwi aksiyadorlik jámiyeti aksiyadorlarining ulıwma jıynalısı, juwapkerligi sheklengen jámiyet qatnasıwshıları jıynalısı sheshimi tiykarında ámelge asıriladı.
Paydadan rezerv kapitalına chegirmalar buxgalteriya jazıwında ámelge asıriladı :
Depet 84 " Bólistirilmegen payda (qoplanmagan zálel) "
Kredit 82 " Rezerv kapitalı"
MChJda paydanı kompaniya qatnasıwshıları ortasında bólistiriw tuwrısındaǵı qarar hár sherekte, altı ayda bir ret yamasa jılda bir ret qatnasıwshılardıń ulıwma jıynalısı tárepinen qabıl etiliwi múmkin. Payda qatnasıwshılar ortasında olardıń ustav kapitalı daǵı úleslerine proporcional túrde bólistiriledi.
Juwapkerligi sheklengen jámiyetler qatnasıwshıları ortasında paydanı bólistiriw hám aktsiyadorlik jámiyetlerinde dividendlar tólew tuwrısında qarar qabıl etiliwi múmkin emes:
• pútkil ustav kapitalı tolıq tólenbegenge shekem;
• eger sonday qarar qabıllaw sıyaqlında jámiyette tólewge uqıpsızlik (qarızdarlıq ) belgileri bolsa yamasa bunday qarardı qabıllaw nátiyjesinde jámiyette kórsetilgen belgiler payda bolsa ;
• eger sonday qarar qabıl etilgende jámiyet sap aktivleriniń ma`nisi onıń ustav kapitalı hám rezerv fondidan kem bolsa yamasa bunday qarardıń qabıl etiliwi nátiyjesinde olardıń muǵdarınan kem bolsa ;
• federal nızamlarda názerde tutılǵan basqa jaǵdaylarda.
Paydanıń bir bólegin shólkemlestiriwshilerge dáramat tólewge, sonıń menen birge aktsiyadorlarga dividendlarni esaplawǵa jóneltiriliwi buxgalteriya esabında tómendegi jazıwlarda sáwlelendiriledi:
• eger dáramatlar (dividendlar) shólkem xızmetkerleri bolmaǵan ıstirokchilarga tolıqnishi kerek bolsa :
Depet 84 " Bólistirilmegen payda (qoplanmagan zálel) "
Kredit 75-2 " Dáramatlardı tólew boyınsha esap -kitaplar";
• eger shólkemde islep atirǵan qatnasıwshılarǵa dáramat (dividendlar) tolıqnishi kerek bolsa :
Depet 84 " Bólistirilmegen payda (qoplanmagan zálel) "
Kredit 70 " Mıynet haqı ushın xızmetkerler menen esap -kitaplar"
84-“Bólistirilmegen payda (qoplanmagan zálel)” schyoti boyınsha analitik esap aqshalardan paydalanıw tarawları tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardı qáliplestiriwdi támiyinlewi kerek. Usınıń menen birge, shólkemdiń islep shıǵarıwdı rawajlandırıw ushın finanslıq qollap-quwatlaw yamasa jańa mulkni jaratıw hám satıp alıw boyınsha basqa soǵan uqsas ilajlar retinde paydalaniletuǵın hám ele isletilmagan bólistirilmegen payda qarjları analitik esapta ajratılıwı múmkin.
Rezerv kapitalı shólkemdiń shólkemlestirilgen-huqıqıy formasına qaray, májburiy tiykarda yamasa onıń iyeleriniń sheshimi menen dúzilisi múmkin.
Rezerv kapitalınıń jaǵdayı hám háreketi tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardı ulıwmalastırıw ushın 82 " Rezerv kapitalı" passiv schyotidan paydalanıladı.
Buxgalteriya esabında sap paydanıń rezervge ajratılıwı tómendegi jazıwda sáwlelendiriledi:
Depet 84 " Bólistirilmegen payda (qoplanmagan zálel) "
Kredit 82 " Rezerv kapitalı"
Rezerv kapitalınıń qarjları joytıwlardı oraw, sonıń menen birge, aktsiyadorlik jámiyetiniń obligatsiyalarini satıp alıw ushın mólsherlengen. Rezerv kapitalınan basqa maqsetlerde paydalanıw múmkin emes.
Joytıwlardı oraw ushın rezerv kapitalınan paydalanıw jazıwda sáwlelendirilgen:
Depet 82 " Rezerv kapitalı"
Kredit 84 " Bólistirilmegen payda (qoplanmagan zálel) "
Qosımsha kapital shólkemdiń iskerligi dawamında iyeleri tárepinen qoyılǵan aqshalardıń kóbeyiwi yamasa azayıwın kórsetedi. Ustav kapitalınan ayrıqsha bolıp esaplanıw, ol arnawlı bir qatnasıwshılar tárepinen kiritilgen úleslerge bólindiydi hám barlıq jeke menshikdorlarning ulıwma múlkin sáwlelendiredi.
Qosımsha kapital tómendegi strukturalıq bólimlerden ibarat :

• 
  qayta bahalaw nátiyjelerine kóre anıqlanǵan aylanba aqshalar ma`nisiniń asıwı ;
  
• 
  aktsiya sıylıqı ;
  
• 
  shólkemlestiriwshiler shólkemdiń ustav kapitalına úles qosqanda qáliplesetuǵın kurs ayırmashılıqları.
  

Qosımsha kapital tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardı ulıwmalastırıw ushın 83 " Qosımsha kapital" passiv esabınan paydalanıladı. Esapbettiń kreditida tómendegi operatsiyalar nátiyjesinde qosımsha kapitaldıń kóbeyiwi sáwlelendiriledi:
a) tiykarǵı qurallardı qayta bahalawda qayta bahalaw summası, almastırıw hám baslanǵısh ma`nisi ortasındaǵı parq retinde anıqlanadı :
Depet 01 " Tiykarǵı qurallar"
Kredit 83 " Qosımsha kapital"
b) úlesli sıylıq. Aksiya sıylıqı aktsiyadorlik jámiyetiniń ustav kapitalın qáliplestiriwde (jámiyet islengende hám keyinirek ustav kapitalın kóbeytiw menen) aktsiyalardı nominal ma`nisinen joqarı bahada satıw arqalı payda boladı. Aksiya sıylıqı aktsiyalardı satıw bahası hám olardıń nominal ma`nisi ortasındaǵı parq retinde anıqlanadı :
Depet 75-1 " Ustav (ustav) kapitalına badallar boyınsha esap -kitaplar"
Kredit 83 " Qosımsha kapital"
v) shólkemlestiriwchilarning ustav kapitalına shet el valyutada kirgizgen badallaridan kelip shıǵıs unamlı kurs ayırmashılıqları. valyuta ayırmashılıqları shet el investorlar (shólkem aǵzaları ) múlktiń ustav kapitalına úles qosqanda da júzege keledi:
Depet 75-1 " Ustav (ustav) kapitalına badallar boyınsha esap -kitaplar"
Kredit 83 " Qosımsha kapital"
Esapbettiń depetida qosımsha kapitaldan tómendegi maqsetlerde paydalanıw sáwlelendiriledi:
• Ustav kapitalın asırıw:
Depet 83 " Qosımsha kapital"
Kredit 80 " Ustav kapitalı"
• Shólkem shólkemlestiriwshileri ortasında bólistiriw:
Depet 83 " Qosımsha kapital"
Kredit 75-1 " Dáramatlardı tólew ushın esap -kitaplar"
Bunnan tısqarı, 83-“Qosımsha kapital” schyotining depetida aldınǵı qayta bahalaw nátiyjelerine kóre qayta bahalanǵan tiykarǵı qurallardıń tozıw summası kiritiledi. Qosımsha kapital esapvarag'iga ilgeri kiritilgen qayta bahalaw summasınan aspaytuǵın chegirma muǵdarın óz ishine aladı :
Depet 83 " Qosımsha kapital"
Kredit 01 " Tiykarǵı qurallar"
83-“Qosımsha kapital” schyotining depetida ustav kapitalına shet el valyuta daǵı badallar boyınsha unamsız kurs ayırmashılıqları da sáwlelendiriledi:
Depet 83 " Qosımsha kapital"
Kredit 75-1 " Ustav (ustav) kapitalına badallar boyınsha esap -kitaplar"
83-“Qosımsha kapital” schyoti boyınsha analitik esap tálim dárekleri hám aqshalardan paydalanıw baǵdarları tuwrısında maǵlıwmat beretuǵın tárzde shólkemlestiriledi. Bul esap ushın tómendegi sub-esaplar ashılıwı múmkin:
83-1 " Múlk ma`nisin qayta bahalaw arqalı asırıw";
83-2 " Aksiya sıylıqi";
83-3 «valyuta stul daǵı ayırmashılıqlar» hám basqalar.
Buxgalteriya sistemasındaǵı maqsetli tushumlar túrli yuridikalıq hám fizikalıq adamlardıń bul shaxslar máplerin gózlep shólkem tárepinen etilgen ǵárejetlerdi oraw ushın badallari, tólewleri esaplanadı. Maqsetli dáramatlarǵa tómendegiler kiredi: oqıw ushın tólewler, ata-analardıń balaların balalar bog'chalarida saqlawları ushın badallar, turaq-jay qurılısında úlesli qatnasıw formasında úshinshi tárep shólkemleriniń badallari, shoፄba (ǵárezli) kompaniyalardan túsetuǵın dáramatlar hám basqalar.
Buxgalteriya esabı sistemasında maqsetli finanslıq támiynlew - byudjet, byudjetten tısqarı fondlar hám shólkemge arnawlı bir maqsetli programmalardı (islerdi) finanslıq támiynlew ushın qaytarıp alınbaytuǵın yamasa bólekan qaytarıw tiykarında beriletuǵın basqa derekler esabınan aqshalar.
Maqsetli ilajlardı ámelge asırıw ushın mólsherlengen aqshalar háreketi, basqa shólkemler hám fizikalıq shaxslardan alınǵan aqshalar, byudjet qarjları hám basqalar tuwrısındaǵı maǵlıwmatlardı ulıwmalastırıw ushın 86 -sanlı " Maqsetli finanslıq támiynlew" schyoti mólsherlengen.
Maqsetli dáramatlardan paydalanıw jazıwda sáwlelendirilgen:
Depet 86 " Maqsetli finanslıq támiynlew"
Kredit 26 " Ulıwma ǵárejetler"
Byudjetti finanslıq támiynlew boyınsha buxgalteriya esabı kommerciya shólkemleri tárepinen Rossiya Finans ministrliginiń 2000 jıl 16 oktyabr degi 92 n-san buyrıǵı menen tastıyıqlanǵan " Mámleket járdemin esapqa alıw" PBU 13/2000 Buxgalteriya esabı qaǵıydalarına muwapıq ámelge asıriladı.
PBU 13/2000 kommerciyalıq bolmaǵan shólkemlerge tiyisli emes.