Ученый XXI век

Юмронқозиқлар пилородуоденал соҳасининг морфологияси. 
Юмронкозиқлар ошқозони пилорик қисмининг девори шиллиқ, шиллиқ 
ости, мушак ва сероз пардалардан иборат бўлиб, шиллиқ пардасининг хусусий 
қаватида пилорик безлар жойлашган. Мушак пластинкаси ва мушак пардаси 
пилорик сфинктер йўналишида калинлаша боради ва сфинктер соҳасида унинг
циркуляр қавати кескин қалинлашади. Бошқа қаватлари эса юпқалашиб боради. 
Сфинктер соҳасида хам ўша тўртта қават сақланиб қолсада, мушак қаватининг 
қалинлиги қолган учала қаватнинг умумий қалинлигидан хам анча катта бўлади. 
Мушак пардасининг умумий қалинлиги 120 мкм атрофида бўлади. Ошқозон 
пилорик қисми шиллиқ пардасининг қалинлиги 88 мкм дан 96 мкм гача, шиллиқ 
ости пардасининг қалинлиги 70 мкм дан 74 мкм гача, мушак пардасининг 
қалинлиги 110 мкм дан 114 мкм гача сероз пардасининг қалинлиги еса 3-4 мкм 
атрофида бўлишини аниқладик. Биз ўрганган барча объектларлар ичида 
юмронқозиқлар пилорик безларининг таркибида мукоцитлар нисбатан кўп 
учрашини алохида такидлаш лозим. Юмронқозиқларнинг ўн икки бармоқ 
ичагининг деворида хам 4 тa қаватни тафовут қилиш мумкин. Шиллик пардаси 
бир қаватли цилиндрик хошияли эпителий билан қопланган. Шиллик пардада 
крипт ва сўрғичлар мавжуд. Ичакнинг пастга тушувчи қисмида яхши 
чегараланмаган буйлама бурма учрайди. Хусусий пластинка криптлар орасида 
юпқа пластинкалар шаклида кўринади. Сўрғичларичида хам юпқа пластинка 
шаклида ўсиб кирган, унинг таркибида қон томирлар кўп учрайди. Хусусий 
пластинка циркуляр мушак қаватидан иборат бўлиб узлуксиз эмас. Сўрғичлар 
бир- бирига параллел жойлашган ва шакли бир-бирига яқин. Уларни ва 
криптларни қоплаб турадиган эпителийда қадахсимон ҳужайралари кўп. 
Криптларни қоплаб турадиган эпителийнинг ҳужайралари сўрғичларни қоплаб 
турадиган эпителийга нисбатан пастроқ. Сўрғичларни қоплаган эпителийнинг 
баландлиги 20-25 мкм атрофида бўлади. Криптларни қоплаб турган эпителий 
баландлиги 12-15 мкм бўлади. Мушак пластинкасининг қалинлиги 12-14 мкм 
бўлади. 
Криптлар кўндаланг кесмасининг диаметри 20 мкм дан 25 мкм гача 
бўлади, сўрғичларнинг кенглиги 52 мкм дан 36 мкм гача. Шиллиқ парданинг 
қалинлиги сўрғичлар учида 122 мкм дан 140 мкм гача, криптлар бошланишидан 
эса 80 мкм дан 140 мкм гача бўлиши аниқланди. Шиллиқ ости пардаси сийрак 
шаклланмаган бириктирувчи тўқимадан иборат, аммо бу тўқима яхши 
кўринмайди чунки юмронқозиқлар 12 бармоқ ичагининг шиллиқ ости 
пардасидуоденал безлар билан зич тўлгандек кўринади. Бириктирувчи 
тўқиманинг юпқа пластинкалари безлар гурухларининг орасида ва уларнинг 
секретор қисмлари орасида кўринади. 
Без секретор қисмларининг шакллари ҳар хил. Улар секретор 
ҳужайраларининг орасида жуда кўп миқдорда ҳужайралари учрайди. Секретор 

---

Медицинские науки
10 
қисмларининг ўртача диаметри 18-20 мкм гача, улар секретор қисми 
эпителийсининг қалинлиги эса 12-15 мкм атрофида бўлади. Шиллиқ ости 
пардасининг ўртача қалинлиги 64-72 мкм атрофида бўлади. Бу қаватда қон 
томирлари учрайди. Мушак пардаси икки қават ички циркуляр ташқи бўйлама. 
Ички циркуляр қавати қалинроқ бўлиб унинг ўртача қалинлиги 14-16 мкм, 
ташқи бўйлама қаватининг ўртача қалинлиги 6-8 мкм миқёсида бўлиши 
аниқланди. Улар орасида нерв ҳужайраларининг тўпламлари ҳам кўринади. 
КАЛАМУШЛАР 
ПИЛОРОДУОДЕНАЛ 
СОҲА 
ДИФФУЗ 
ЭНДОКРИН 
АППАРАТИНИНГ МОРФОЛОГИЯСИ. 
Каламушлар пилородуоденал соҳаси деворида эндокрин ҳужайраларнинг 
барча турлари учрайди. Уларнинг ичак сўрғич ва криптларида тарқалиш зичлиги 
ва тузилиш тамойили бошқа ҳайвонларникидан кескин фарқ қилмайди. Уларда 
хам очиқ ва ёпиқ типдаги эндокрин ҳужайралар учрайди аммо, бошқа 
ҳайвонларда сўрғичлар асосида ва криптларда сўрғичларга нисбатан 
ҳужайраларнинг сон жихатидан кескин фарқ қилиши уларда деярли 
кўзатилмайди. Эндокрин ҳужайраларнинг тарқалиш зичлиги криптларда ва 
сўрғичларда ишонарли даражада фарқ қилмайди.
Аммо, сўрғичларда учрайдиган эндокриноцитларнинг аксарият қисми 
очиқ типдаги эндокрин ҳужайралар ҳисобланади. Улар кўпчилигининг шакли 
конуссимон учи эса эпителий юзасига етиб боради. Ошқозон пилорик 
безларининг тубларидаги эндокриноцитларнинг аксарияти ёпиқ типдаги 
ҳужайралар ҳисобланади. Якка-дукка очиқ типдаги ҳужайралар учрайди. 
Уларнинг шакли ҳар хил бўлиб, цитоплазмасидаги секретор гранулаларнинг 
миқдорига қараб ҳар хил даражада импрегнацияланади. Баъзи холларда 
дегрануляция холатидаги ҳужайралар хам кўзатилади. Бундай холларда тўқ 
жигарранг даимпрегнацияланган эндокриноцитлар яқинида ранги ҳужайра 
цитоплазмасига мос келадиган ҳар хил катталикдаги гранулалар кўзатилади. 
Кўплаб препаратларни тахлил қилиш натижасида 
шу гранулалар 
эндокриноцитларнинг цитоплазмасидан ажралиб чиқаётганлигига амин 
бўлдик. Криптлар тубидан ўтган кетма-кет кесмаларда ҳам бундай ҳужайралар 
кўзатилади.