Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

Oqiziqlar oqimi
 
deb, daryoning ko‘ndalang qirqimidan ma’lum vaqt 
(kun, oy, yil) davomida oqib o‘tadigan loyqa oqiziqlar miqdoriga aytiladi. 
U 
R
W
bilan belgilanib, tonnalarda yoki hajm birligida ifodalanadi. Agar 
T
kun ichidagi o‘rtacha oqiziqlar sarfi 
R
(
sek
kg
/
) ma’lum bo‘lsa, u holda 
oqiziqlar oqimi quyidagicha aniqlanadi: 
tonna.
,
4
,
86
1000
60
60
24
R
T
T
R
W
R








Oqiziqlar oqimini hajm birligida ham ifodalash mumkin. Buning 
uchun hisoblashlarda quyidagi ifodadan foydalaniladi: 
3
m
,
R
R
RV
W
W


,
bu yerda: 
R
W
­loyqa oqiziqlarning og‘irlik birligidagi hajmi, tonnada; 

---

158 
R

­loyqa oqiziqlarning solishtirma og‘irligi, 
3
/
m
tonna
. 
 
Oqiziqlar moduli
 
yoki 
yuvilish moduli
 
deb, bir yilda 1 km
2
havza 
yuzasidan yuviladigan oqiziqlar miqdoriga aytiladi. U 
R
M
bilan belgilanib, 
quyidagicha topiladi: 
F
R
M
R



3
10
54
,
31
, 
bu yerda: 
F
­ daryoning suv to‘plash maydoni, km
2
larda; 
R
­ o‘rtacha 
yillik oqiziqlar sarfi, 
sek
kg
/
; 
3
10
54
,
31

raqami yuvilish modulini 
yil
km
tonna

2
/
 
o‘lcham birligida ifodalashga imkon beradi
.
 
O‘rtacha loyqalik
 
deb suvning hajm birligida mavjud bo‘lgan 
oqiziqlar miqdoriga aytiladi. U 
rt
o
'

bilan belgilanib, quyidagicha 
hisoblanadi:
 
Q
R
rt
o
3
'
10



, 
bu yerda: 
R
­ oqiziqlar sarfi, 
kg/s 
larda; 
Q
­ suv sarfi, m
3
/s larda. Ifodadagi 
3
10
raqami 
kg
 
dan 
g
 
ga o‘tish koeffitsiyenti bo‘lib, loyqalik 
3
/
m
g
 
da 
ifodalanadi. 
Demak, suvning o‘rtacha loyqaligini istalgan vaqt oralig‘i uchun 
hisoblash mumkin. Buning uchun shu vaqt oralig‘ida aniqlangan loyqa 
oqiziqlar sarfi ­ 
R
va suv sarfi ­ 
Q
lardan foydalanish kerak. 
Oqiziqlarning eng muhim xarakteristikalaridan yana biri ularning 
granulometrik (mexanik) tarkibidir.
 
Oqiziqlarning granulometrik tarkibi, 
ya’ni oqiziqlarning o‘lchamlari ­ fraksiyalar bo‘yicha taqsimlanishini 
ularning o‘rtacha diametri (
rt
o
d
'
) orqali quyidagicha ifodalash mumkin: 
100
'



i
i
rt
o
d
d

, 
bu yerda: 
i
d
­ ayrim fraksiyalar diametri, 
mm 
larda; 
i

­ shu fraksiyaga 
kiruvchi oqiziqlar og‘irligining umumiy og‘irlikka nisbatan foizlarda 
aniqlangan qiymati.