Учебное пособие подготовлено на основе типовой программы дисциплины «Гидрология рек»

tabiiy, 
tezlashgan eroziyani esa 
antropogen 
eroziya deb atashadi. Lekin bu har doim ham to‘g‘ri emas. 
Chunki ba’zi vaqtlarda tabiiy sharoitda ham tezlashgan eroziya kuzatilishi 

---

152 
mumkin. Ba’zan esa yuqoridagining aksi, ya’ni inson xo‘jalik faoliyati 
ta’siri natijasida eroziya jarayonining jadalligi susayishi ham mumkin. 
Ko‘pchilik hollarda yuza yuvilishning natijasi ko‘zga yaqqol 
tashlanmaydi. Lekin oddiy hisoblashlar uning naqadar katta ekanligini 
ko‘rsatadi. Masalan, 100 gektar yerdan 1 sm qalinlikdagi unumdor tuproq 
yuvilsa, bu 10000 m
3
ni tashkil etadi. Agar shu maydonda uzunligi 100 m, 
kengligi 5 m va chuqurligi 2 m bo‘lgan jarlik paydo bo‘lsa, u darhol 
ko‘zga tashlanadi. Lekin, bunda bor­yo‘g‘i 800­1000 m
3
atrofida unumdor 
tuproq yo‘qotiladi. Yuqoridagi raqamlarni solishtirish yuza yuvilishining 
haqiqatan ham naqadar xavfli ekanidan dalolat beradi. 
Suv eroziyasining yuqorida qayd etilgan turlaridan bo‘lmish yer osti 
suv eroziyasi hamda daryo o‘zanidagi suv eroziyasi masalalari 
"Gidrogeologiya", "O‘zan jarayonlari va o‘zan oqimi dinamikasi", 
"Daryolar gidravlikasi" kabi maxsus kurslarning tadqiqot obyekti 
hisoblanadi. Quyida asosiy e’tibor suv eroziyasi mahsuli ­ daryolarning 
loyqa oqiziqlarini o‘rganishga qaratiladi. 
Nazorat savollari 
1.Suv eroziyasi tasniflari qanday belgilar bo‘yicha amalga 
oshiriladi? 
2. Suv eroziyasi kuzatilish o‘rniga bog‘liq holda qanday guruhlarga 
ajratiladi? 
3. Suv eroziyasini jadalligi bo‘yicha tasniflashda qanday mezon 
e’tiborga olinadi? 
4. Tabiiy yoki geologik eroziya deganda nimani tushunasiz? 
5. Jadallashgan yoki antropogen eroziyani keltirib chiqaruvchi 
omillarni sanab bering.