Учебное пособие по предмету «Музыкальная культура Узбекистана» принадлежит перу Заслуженного

an’anasi
paydo bo‘ldi. Bu an’ana, avvalo, F.Sodiqovning o‘zi va Komiljon Jabborov, 
Nabijon Hasanov, Muhammadjon Mirzayev kabi tengdosh bastakorlar 
izlanishlarining samarasidir. Lekin izlanuvchan bastakor Toshkent davlat 
konservatoriyasining Sharq musiqasi kafedrasida yosh sozandalarga aynan 
ansambl ijrochiligidan saboqlar berishi jarayonida mazkur 
tembral polifoniya
alomatlari maqomlar talqiniga, ayniqsa, cholg‘u yo‘llariga izchil singdirila 
boshlandi. 
Natijada Abduhoshim Ismoilov, O‘lmas 
Rasulov, keyinroq Ahmadjon Dadayevga 
o‘xshash mohir g‘ijjakchi, bo‘lajak bastakorlar 
ana shunday – tom ma’nodagi ijodiy-amaliy, 
ko‘p jihatdan ibratli saboqlar tufayli ijro 
sirlarigina 
emas, 
monodik 
tafakkurning 
yangicha 
yo‘nalishlaridan 
ham 
boxabar 
bo‘lishdi. 

---

41 
Tabiiyki, yangi avlod ijodkorlari ustoz-bastakor tajribasiga tayangan 
holda uni boyitish va kengaytirishga astoydil intildilar. Bugunga kelib, deyarli 
yarim asr avval shakllana boshlagan an’ana – 
tembral
polifonik bayon
va uning 
taraqqiy yo‘llari borgan sari takomillashib bormoqda. 
Lekin ming afsuski, na O‘zbekiston va na Markaziy Osiyo 
musiqashunosligi, na xorijiy Sharq musiqa ilmi mazkur, muayyan bir 
ijodiy 
fenomen
darajasiga ko‘tarilgan monodik tafakkur namunalarini hatto birlamchi 
tahlildan o‘tkazganicha yo‘q. 
Shu bois, biz 1970-yillardan 
e’tiboran, avvalo, ana shu fenomenga 
aloqador tabiiy atama topishga intildik. 
Hozirgi paytga qadar yo‘l-yo‘lakay 
istifoda etilgan birorta istiloh yoki ibora 
bizni qoniqtira olmadi. Shunday ekan, 
fenomen mohiyati ma’lum darajada 
yevropacha polifonik yo‘nalishga, ikkinchi tomondan, monodik tafakkurning 
asl ko‘rinishlariga borib taqalishini inobatga olib, uni 
polimonodiya
deb atashni 
o‘rinli ko‘rdik (N.Yanov-Yanovskaya “monodik ko‘p ovozlik” iborasini taklif 
etgan, biroq bunda ayni yevropacha yondashish yaqqol ko‘rinadi). Mavjud 
soha ensiklopediyalari, ensiklopedik va o‘zga lug‘atlarda yunoncha 
poli 
– 
ko‘plik ma’nosiga tayanuvchi bir qator qo‘shma iboralar, atamalar talayginaligi 
va bular nashrdan-nashrga ortib borayotganligi ma’lum bo‘ldi. Deylik, 1966-
yili chop etilgan “Энциклопедический музыкальный словарь”ning ikkinchi, 
tuzatilgan va to‘ldirilgan nashrida mazkur asnoda 7 ta (poligimniya, 
polimetriya, poliritmiya, poliserialnost, politematizm, politonalnost va 
polifoniya) 
atama 
berilgan 
bo‘lsa, 
1978-yilgi 
“Музыкальная 
энциклопедия”ning VI jildida bular qatori 12 taga (poliakkord, poligarmoniya, 
polimodalnost, 
polistilistika 
va 
polifunksionalnost 
kabilar 
hisobiga) 
kengaytirilgan. 
Yana bir nufuzli nashr – Vengriya Fanlar Akademiyasi tayyorlagan 

---

42 
“Семиязычный словарь музыкальных терминов” (1978)da esa, mavjud 
atamalar – polixoral, polistrofa, polissoir, politematika, politekst kabilar bilan 
to‘ldirilgan. 
O‘zbekona (va umuman Sharqona) 
polimonodiya
ning yorqin, ijodan 
ibratli misoli tariqasida Abduhoshim Ismoilovning g‘ijjak va an’anaviy o‘zbek 
sozlari ansambli uchun yaratgan “Holim so‘rma” (“Oybuloq” to‘plamiga 
qaralsin) nomli asari e’tiborga molikdir. Unda, xususan, eng mukammal milliy 
sozlarimizdan birining texnik imkoniyatlari emas, balki o‘ta nozik ifoda 
vositalari, muayyan mazmunni to‘laqonli ifodalashdan unumli foydalanilgan. 
Natijada lirik-dramatik muqaddimada va tantanavor asosiy qismda badiiy teran 
obrazlar silsilasi yuzaga kelgan. 
Biroz o‘zgacharoq, ma’lum darajada xonaki (kamer)roq