Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

Uchinchi sаvоl bаyоni:
Postembrional rivojlanish. 
Tuxumdan chiqqan hasharotlar lichinkasining rivojlanishi 
turli yo‘nalishda boradi. Tuban tuzilgan mo‘ylovsizlar (Protura) turkumi vakillari tuxumidan 
chiqqan yosh nasli qorin bo‘limidagi uchta oxirgi bo‘g‘imining yetishmasligi bilan voyaga 
yetgan davridan farq qiladi. Bu bo‘g‘imlar hasharot tullagandan so‘ng hosil bo‘ladi. Bu jarayon 
ko‘poyoqlilardagi singari qoldiq anamorfoz orqali rivojlanish deyiladi. Boshqa hamma 
hasharotlarda tuxumdan chiqqan lichinkasining qorin bo‘g‘imlari to‘liq bo‘ladi; rivojlanishi 
esa anamorfozsiz boradi.
Yashirin jag‘lilar sinfiga mansub bo‘lgan boshqa tuban tuzilgan hasharotlarning 
tuxumidan chiqqan yosh nasli voyaga yetgan davriga juda o‘xshash bo‘lganidan ularning o‘sishi 
va rivojlanishi davomida hech qanday muhim o‘zgarishlar sodir bo‘lmaydi. Rivojlanish esa 

---

92 
metamorfozsiz (o‘zgarishsiz) to‘ppa- to‘g‘ri boradi. 
Evolyutsion taraqqiyotning birmuncha yuqori pog‘onasida turadigan qanotli hasharotlar 
metamorfoz orqali rivojlanadi. Metamorfoz hayvonlar lichinkasining imago (yetuk) davriga 
o‘tishi davomida sodir bo‘ladigan jarayonlarning majmuidan iborat. Rivojlanish xususiyatiga 
binoan qanotli hasharotlar 
gemimetabolik -
chala o‘zgarish va 
golimetabolik 
-to‘liq o‘zgarish 
orqali rivojlanadigan guruhlarga ajratiladi.
Chala o‘zgarish bilan rivojlanish xususiyati birmuncha tuban tuzilishga ega bo‘lgan 
hasharotlar: ninachilar, kunliklar, to‘g‘ri qanotlilar, beshiktervatarlar, suvaraklar, qandalalar, 
teng qanotlilar va boshqa turkumlar uchun xos. Ularning tuxumdan chiqqan lichinkalari 
umumiy tuzilishiga ko‘ra voyaga yetgan hasharotlarga turli darajada o‘xshash bo‘ladi.
Ulardan asosan qanotlari va ikkilamchi jinsiy belgilarining rivojlanmaganligi, 
gavdasining kichikligi bilan farq qiladi (24-
rasm).