Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

Yig‘uvchi оyoqda
bоldir va ayniqsa birinchi barmоq bo‘g‘imi kеngaygan, 
bоldirning tashqi qismida chuqurcha shaklida хaltachasi, yig‘uvchi apparati bоrligi 
bilan хaraktеrlanadi. Bu tipdagi оyoq gul changini yig‘uvchi yoki tashuvchi 
hasharоtlarda bo‘ladi.
Yuruvchi va yuguruvchi tipdagilarda oyoqlar cho‘ziq bo‘ladi. Bunda 
yuguruvchi uchala juft oyoq bir-biriga o‘xshash bo‘ladi. Yangi sharoitga moslashish 
yoki harakatlanish xususiyatiga ko‘ra oldingi yoki orqa juft oyoqlar tubdan o‘zgarishi 
mumkin. Sakrab yuradigan hasharotlarda (jumladan, chigirtkalar, yer burga) orqa 
oyoqlari yaxshi taraqqiy etgan. Orqa oyoqlarining soni oldingi ikki juftnikiga 
nisbatan uzun va hajmliroqdir. Tuproq orasida hayot kechiruvchi hasharotlarning 
(masalan, buzoqboshi va ba’zi qo‘ng‘izlarda) oldingi oyoqlari kovlovchi tipda 
tuzilgan, boldiri yassi, tarvaqaylagan va chetlari arrasimon bo‘lsa, suv hasharotlarida 
(masalan, suv qo‘ng‘izi)
orqa juft oyoqlarini ustki tomonidan zich qilchalar qoplab 
olgan bo‘lib, u eshkak vazifasini bajaradi. Bu suzuvchi tip oyoq deyiladi. 
Lekin oldingi va keyingi juft oyoqlar qaysi tipda bo‘lishidan qat’iy nazar, o‘rta 
juft oyoqlarning shakli o‘zgarmaydi. Chunki bu oyoqlar doimo yurish yoki yugurish 
vazifasini bajaradi.
Hasharotlarning qanotlari ko‘pincha ikki juft, o‘rta va keyingi ko‘krak 

---

57 
bo‘g‘imlarida joylashgan. Ikki qanotlilarda bir juft qanot bo‘lib, u o‘rta ko‘krakka 
o‘rnashgan. Orqa ko‘krakda esa yo‘qolib ketgan orqa qanot rudimentlari bo‘ladi. 
Yelpig‘ich qanotlilar turkumida, aksincha orqa ko‘krakka joylashgan bir juft qanot 
yaxshi rivojlangan, yo‘qolib ketgan oldingi qanotlardan faqat juda mayda, yaxshi 
yetilmagan qoldiqlar qolgan. 
Ba’zi hasharotlarda qanot bo‘lmaydi. Tuban hasharotlar, shuningdek qanotli 
hasharotlar kenja sinfiga kiradigan hasharotlardan burga va taxta qandalasi 
ajdodlarida qanotlar bo‘lgan, lekin ular filogenetik rivojlanish jarayonida qanotlarini 
yo‘qotgan. 
Hasharotlar qanoti har xil shaklda bo‘ladi (10-rasm), asosan uchburchak 
shaklga yaqin, shuning uchun qanotning uchi, orqa burchagi va tubi yoki ildizini bir-
biridan ajrata bilish kerak.