Учебно-методический комплекс по "Энтомологии" подгатовлен на основе современной педтехнологии. Настоящий комплекс подготовлен на основании действующей

Metamorfozning kelib chiqishi. 
Ko‘rib chiqilgan rivojlanish tiplari orasida hozirgi 
tuban tuzilgan yashirin jag‘lilar uchun xos bo‘lgan metamorfozsiz rivojlanish birlamchi 
hisoblanadi. Olimlarning fikricha hasharotlar qadimgi ko‘poyoqlilardan kelib chiqqan bo‘lib, 
metamorfozsiz rivojlangan. Hozirgi hasharotlarda metamorfoz rivojlanish tuproqda hayot 
kechiruvchi, kam harakat va nisbatan tuban tuzilgan yashirin jag‘lilar sinfi turlarida saqlanib 
qolgan. Keyinchalik yashash muhitining keskin o‘zgarishi, xususan hasharotlarning tuproq 
ustiga chiqishi, o‘simliklarning yashil qismi bilan oziqlanishga o‘tishi va nihoyat havo muhitini 
egallashi tufayli ularning tana tuzilishi ham murakkablashib borgan. Yangi paydo bo‘lgan 
o‘zgarishlar ko‘proq voyaga yetgan hasharotlar uchun tegishli bo‘lgan, ularning yosh davri 
esa yashash muhitining nisbatan doimiyligi tufayli kam o‘zgarishga uchragan. Shu tariqa 
tuxumdan chiqqan yosh hasharot bilan uning voyaga yetgan davrining tuzilishi o‘rtasida farq 
paydo bo‘lgan.
Metamorfozning bundan keyingi murakkablashuvi ikki yo‘l bilan borgan. Birinchidan, 
birmuncha tuban tuzilgan ochiq jag‘lilarning lichinkasi imagosi kabi ochiq faol yashashga 
o‘tgan va oziqlangan. Embrional rivojlanish davrining uzayishi natijasida tuxumdan chiqqan 
lichinka voyaga yetgan hasharotga tobora o‘xshaydigan bo‘lgan.
Ikkinchidan pana joylarda hayot kechiradigan lichinkalarda esa tuban tuzilish belgilari 
(tana shaklining chuvalchangsimon bo‘lishi, bo‘g‘imlarning gomonomligi, oyoqlarning oddiy 
tuzilishi va boshqalar) saqlanib qolgan. Lichinkalarning bir xil muhitda yashirin va kam 
harakat, voyaga yetgan hasharotlarning esa boshqa xil muhitda ochiq va juda faol hayot kechira 
boshlashi bilan ularning tuzilishidagi farq ham tobora kuchaya borgan. Natijada bir rivojlanish 
davridan ikkinchisiga o‘tish tullash orqali bir me’yorda borishi mumkin bo‘lmay qolgan. Chunki 
rivojlanish faqat tullash orqali borganida lichinkaning imagoga o‘tish davri juda uzoq davom 
etgan bo‘lardi. Bu borada hatto tuban tuzilgan kunliklarning chala o‘zgarish orqali 
rivojlanishida ham 20 martadan ortiq tullash bo‘lishini eslatib o‘tish kifoya. G‘umbak 
davrining paydo bo‘lishi organizmning juda tez va tubdan o‘zgarishiga, tullashlar sonining 
keskin kamayishiga, buning natijasida rivojlanish davrining qisqarishiga imkon berdi.
Shunday qilib, to‘la metamorfoz bilan rivojlanadigan hasharotlar lichinkalik davrining 
tuzilishi va hayot kechirish xususiyatlari rivojlanish siklida g‘umbak davrining bo‘lishi bilan 
chala metamorfozli hasharotlardan keskin farq qiladi.
D 

---

99