Уч фазали уч чўлғамли трансформаторлар ва автотрансформаторлар

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI
TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI
Olmaliq filiali
“Elektrtexnikasi va Elektrmexanikasi” kafedrasi
«Elektrotexnika va elektronika» fanidan
Mustaqil ish
Bajardi: Sattorov B.
Guruh: 9a-19TMJ
Qabul qildi: SHoyimov Y.
Olmaliq – 2021
Mavzu : Уч фазали уч чўлғамли трансформаторлар ва автотрансформаторлар

Режа:

1. 
   Уч фаза уч чўлғамли трансформаторларнинг электр тармоқда ишлатиш эхтиёжи.
   
2. 
   Уч чўлғамли трансформаторларнинг алмаштириш схемаси, ва қувват исрофлари.
   
3. 
   Автотрансформаторлар ва иккиламчи чулгомларининг парчаланиши.
   

Уч фазали уч чўлғамли трансформаторлар ва автотрансформаторлар
Электр тармоқларнинг бир нуқтасидан электр энергиясининг ҳар хил масофага узатиш зарурияти туғилганда, уч чўлғамли уч фазали трансформаторлар қўлланади. ҳозирги вақтда юқори кучланишли (Ю.К), ўрта кучланишли (У.К) ва паст кучланишли (П.К) чўлғамларнинг қувватлари баровар трансформаторлар ишлаб чиқарилади. Маълумотномаларда ҳар бир жуфт чўлғамларнинг қисқа туташ кучланишлари берилади.
Уч чўлғамли трансформаторларнинг бир чизиқли тармоқ схемасига кўрсатиладиган шартли белгиси ва алмаштириш схемаси 11-расмда кўрсатилган.
Бу схеманинг параметрлари қуйидагича аниқланади:
Агар чўлғамларнинг қувватлари 100/100/100
R₁=R₂=R₂=0,5  R_ум
ҳар бир жуфт реактив кучланиш пасайишларининг нисбий қийматларнинг қисқа туташ кучланиши Uк-ге тенглаштириб қуйидагича ёзамиз:



Бу тенгламалардан ифодалаймиз:



Расм-11да кўрсатилган уч чўлғамли трансформаторнинг алмаштириш схемасидаги Х_т1, Х_т2, Х_т3, реактив қаршиликлар, мос равишда, нисбий катталикларда берилган чўлғамларнинг қисқа туташ кучланишларига тенглаштириб олиш мумкин:
Х_т1 = ; Х_т2 = ; Х_т =
Бу реактив қаршиликларнинг номланган катталикларда, яъни «ом» ўлчаш бирлигида қуйидаги формулалар орқали ҳисобланади
Х_т1 = Х_т2 = Х_т3 =
Бу формулада U_н - уч кучланишнинг хохлаганича киритиш мумкин. Кўпинча юқори кучланиш олинади.
Трансформаторнинг чўлғамларининг актив ва реактив қувват исрофларининг юқорида кўрсатилган умумий исроф асосида аниқланади:
;
ҳозирги вақтда уч чўлғамли трансформаторлар деярли қўлланилмайди. Тармоқнинг бир нуқтасида уч хил кучланиш олиш учун, кўпинча автотрансформаторлар қўлланилади. Автотрансформаторларда, ўрта кучланиш, юқори яъни бирламчи чўлғамнинг бир қисмидан алоҳида сим уланиб қутб чиқарилади. Паст кучланиш эса ўзак орқали алоҳида чўлғамга трансформаланиб, яъни ўзгартириб олинади. РАСМ 12-да автотрансформаторнинг схемаси ва бир чизиқли тармоқларда шартли белгиси кўрсатилган. Кўриб чиққан уч чўлғамнинг трансформаторлардай. Автотрансформаторнинг номинал қуввати юқори кучланишли чўлғамнинг қуввати олинади.

Расм-12
Электр тармоқларда қўлланадиган автотрансформаторлар кўпинча 100/35/10 кв ли бўлиб, юқори ва ўрта қувватлари баравардир, яъни:

Автотрансформаторларнинг алмаштириш схемасининг параметрлари ва қувват исрофи юқорида, уч чўлғамли трансформатор учун келтирилган формулалар асосида ҳисобланади.
Уч чўлғамли трансформторларнинг яна бири кўриниши иккиламчи чўлғамлари парчаланган, яъни иккиламчи чўлғамлари икки бир кучланишли трансформторлардир. Иккиламчи чўлғами парчаланган трансформаторлар, қисқа туташ токлари, бехад катта бўлган тармоқларда қўлланади, чунким бу трансформаторлар тармоқнинг қисқа туташ токининг (2-3) маротаба камайтиради.

Фойдаланилган адабиетлар:

1. 
   Боровиков В.А.и другие «Электрические сети энергетических систем» учебник для техникумов. Л.Энергия, 1992г
   
2. 
   Мельшиков Н.А. Электрические сети и системы учебник для вузов М. Энергия, 1983г