Уч буюк қадрият: маънавият, ахлоқ-одоб, маърифат

ТЕРМИЗ ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ ФАЙЗУЛЛАЕВА МАВЛЮДА ХАМЗАЕВНА ЎЗБЕК МИЛЛИЙ ТАОМЛАРИ ВА ТАНОВУЛ МАДАНИЯТИ (Сурхон воҳаси материаллари асосида) Тарих фанлари доктори (DSс) илмий даражасини олиш учун ёзилган ДИССЕРТАЦИЯ Илмий маслаҳатчи: т.ф.д. Давлатова Саодат Тиловбердиевна

• МУНДАРИЖА
• КИРИШ
• I БОБ. ЎЗБЕК ХАЛҚИ МИЛЛИЙ ТАОМЛАРИ ВА ТАНОВУЛ МАДАНИЯТИНИ ЎРГАНИШ МЕТОДОЛОГИЯСИ ВА МУАММО ТАРИХШУНОСЛИГИ
• 1.1. Тадқиқотни ўрганишнинг назарий-услубий жиҳатлари
• 1.2. Мавзу тарихшунослиги
• I Боб бўйича хулосалар
• II БОБ. СУРХОН ВОҲАСИ АҲОЛИСИНИНГ АНЪАНАВИЙ ТАОМЛАРИ, ТАЙЁРЛАНИШИ ВА ТАНОВУЛ МАДАНИЯТИ ҲАМДА ОЗИҚ-ОВҚАТ ХАВФСИЗЛИГИ МАСАЛАЛАРИ
• 2.1. Сурхон воҳаси аҳолиси анъанавий таомномасининг ўзига хос хусусиятлари
• 2.2. Воҳа анъанавий таомларининг тайёрланиши ва тановул маданияти
• 2.3. Озиқ-овқат маҳсулотларининг экологик хавфсизлиги
• II Боб бўйича хулосалар
• III БОБ. МУСТАҚИЛЛИК ЙИЛЛАРИДА ВОҲА АҲОЛИСИНИНГ КУНДАЛИК, БАЙРАМ, МАРОСИМИЙ ТАОМЛАРИ, УЛАРНИНГ ТАНОВУЛИ ХУСУСИЯТЛАРИ ВА УНДАГИ ЎЗГАРИШЛАР
• 3.1. Кундалик тановул ва ундаги ўзгаришлар
• 3.2. Байрамларда тайёрланадиган таомлар ва уларни тановул қилиш одоби
• 3.3. Маросимий ҳаёт циклидаги таомлар ва тановул хусусиятлари
• III Боб бўйича хулосалар
• IV БОБ. СУРХОН ВОҲАСИ АҲОЛИСИНИНГ ТАОМЛАНИШ ЭТИКЕТИ, АНЪАНАВИЙ ТАБОБАТИ ВА ТАОМЛАР СЕМАНТИКАСИ ҲАМДА У БИЛАН БОҒЛИҚ УРФ‑ОДАТ, МАРОСИМЛАР.
• 4.1. Воҳа аҳолиси этикетида таомларнинг ўрни.
• 4.2. Халқ анъанавий табобатида таомлар иштироки
• 4.3. Аҳоли ҳаётидаги диний‑магик маросимларда тайёрланадиган таомлар маҳсулотлари
• IV Боб бўйича хулосалар
• ХУЛОСА
• ФОЙДАЛАНИЛГАН МАНБА ВА АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ
• ИЛОВАЛАР

• Мавзунинг долзарблиги ва зарурати

• Жаҳонда глобаллашув жараёнлари ривожланаётган даврда озиқ-овқат хавфсизлиги муаммоси, минтақалараро озиқ-овқат хафсизлигини таъминлаш тизимини мустаҳкамлаш, ижтимоий-иқтисодий вазиятни кучайтириш, табиий-иқтисодий салоҳият, озиқ‑овқат хавфсизлиги экологияси, гастрономик туризм, мамлакат ва алоҳида минтақалар аҳолисининг саломатлигини мустаҳкамлашга эътибор қаратилмоқда. Шу боис, БМТнинг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилоти ҳамда Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти томонидан озиқ-овқат хавфсизлиги ва уни таъминлашнинг халқаро эътирофдаги муҳим тамойиллари – жисмоний, ижтимоий ва иқтисодий жиҳатдан озиқ-овқат маҳсулотларини олиш имкониятлари яратиш масаласи долзарб аҳамият касб этади.
• Бугунги кунда бутун дунёда антропология оламида фаол тадқиқот қилинаётган мавзулардан бири таомланиш маданияти ҳисобланиб, унда таомларнинг анъанавий тарзда этнографик тавсифланишидан тортиб, гуманитар, ижтимоий, табиий соҳаларнинг қарашлари билан боғлиқ замонавий комплекс йўналишда ёритишга ҳаракат қилинмоқда.

• Ўзбек халқи моддий маданиятининг таркибий қисми бўлган таомлар ва унинг турлари, таркиби, тайёрланиш усуллари ҳамда тановул қилиш – овқатланиш маданиятини ўрганиш янада долзарбдир. Бу эса таомлар билан боғлиқ анъана, одат ва маросимлари этнографик ҳудуд ҳисобланган Сурхондарё воҳаси аҳолиси анъанавий таомлари мисолида антропологик ёндашув асосида таҳлил ва тадқиқ қилиш заруратини туғдиради.
• Диссертация Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 30 октябрдаги ПФ-6099-сон “Соғлом турмуш тарзини кенг татбиқ этиш ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги, “Ўзбекистон Республикасида туризмни жадал ривожлантиришга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармонлари ва 2020 йил 10 ноябрдаги “Аҳолининг соғлом овқатланишини таъминлаш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-4887-сон қарори, Ўзбекистон Республикасининг “Озиқ-овқат маҳсулотининг сифати ва хавфсизлиги тўғрисида” ги Қонуни ҳамда соҳага тегишли бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган вазифаларни амалга оширишда муайян даражада хизмат қилади.

• Мавзунинг долзарблиги ва зарурати

• Ҳозирги даврда республикамизда илмий тадқиқотларни ривожлантириш, айниқса, долзарб мавзулар бўйича илмий изланишларни ташкил этиш, этнология ва антропология соҳаси тараққиётини таъминлашда самарали ишлар қилинмоқда. Мамлакатимизда аҳолини сифатли ва хавфсиз озиқ-овқат билан таъминлаш ҳамда воҳада гастрономик туризмни ривожлантириш борасида ҳукуматимиз томонидан қабул қилинган муҳим давлат дастурлари ва бу борада белгиланган вазифалар этнология ва антропологияда ўзига хос ўринга эга. Бу ўз навбатида, Хоразм воҳасининг анъанавий овқатланиш маданияти ва унинг ўзига хос жиҳатларини, таомларнинг этнографик ҳамда илмий асосларини, хоразмликларнинг дунё тан олган бренд таомлари ва бу таомларнинг гастротуризм ва этнотуризмни ривожлантиришдаги ўрнини чуқур тадқиқ қилиш имконини беради.

• Мавзунинг долзарблиги ва зарурати

• Диссертация Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 30 октябрдаги ПФ-6099-сон “Соғлом турмуш тарзини кенг татбиқ этиш ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги, “Ўзбекистон Республикасида туризмни жадал ривожлантиришга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги Фармонлари ва 2020 йил 10 ноябрдаги “Аҳолининг соғлом овқатланишини таъминлаш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-4887-сон қарори, Ўзбекистон Республикасининг “Озиқ-овқат маҳсулотининг сифати ва хавфсизлиги тўғрисида” ги Қонуни ҳамда соҳага тегишли бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган вазифаларни амалга оширишда муайян даражада хизмат қилади. Ўзбек халқи моддий маданиятининг таркибий қисми бўлган таомлар ва унинг турлари, таркиби, тайёрланиш усуллари ҳамда тановул қилиш – овқатланиш маданиятини ўрганиш янада долзарбдир.

• Мавзунинг долзарблиги ва зарурати

• Тадқиқотнинг мақсади

• ХХ асрнинг иккинчи ярми – XXI аср бошларида Сурхон воҳаси аҳолиси ижтимоий-маданий ҳаётида анъанавий таомлар ва тановул маданияти ҳамда таомлар билан боғлиқ урф-одат ва маросимларни дала этнографик маълумотлар асосида ҳамда антропологик услубда очиб беришдан иборат.

• ТАДҚИҚОТНИНГ ВАЗИФАЛАРИ:

• Сурхон воҳаси аҳолисининг анъанавий таомлари ва тановул маданияти

• Сурхон воҳаси анъанавий таомлари ва тановул маданияти, анъанавий таомномасининг ўзига хос хусусиятлари, маросимий ҳаёт циклидаги таомлар, аҳоли этикетида таомларнинг ўрни, халқ анъанавий табобатида таомлар тайёрлаш учун маҳсулотлар, таомларнинг мустақиллик йилларидаги тараққиёти ва трансформация жараёнлари, диний‑магик маросимларда тайёрланадиган таомлар каби масалалар ташкил этади.

• Тадқиқотнинг предмети:

• Тадқиқотнинг объекти:

• Тадқиқотнинг усуллари.

• Тарихийлик

• структуравий таҳлил

• таснифлаш

• конструктив

• кузатув

• тарихий-қиёсийлик

• типологик таҳлил

• Сурхондарё воҳаси таомларининг пайдо бўлиш тарихи, шаклланиши, эволюцияси ва уларнинг ўзига хос локал хусусиятлари “умумийлик” ва “ўзига хослик” каби қиёсий категориялар контекстида оилавий овқатланиш тизими – саломатлик манбаи, озиқ-овқатлар хавфсизлигининг экологик хусусиятлари, маданият коди, таомланиш антропологияси, гастрономик туризм, идентификациялаш воситаси эканлиги, овқатланишни ташкил этишда (оилада) аёлларнинг ўрни ҳамда тановул қилиш режими, аёллар меҳнати календари, меҳнат тақсимоти, уй бекасининг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари назарий жиҳатдан таҳлил қилинган;

• Тадқиқотнинг илмий янгилиги

• Таом ижтимоий муносабатларни аниқловчи омиллиги, воҳа аҳолиси дастурхон этикети (дастурхонни безатиш, овқатланадиган кишиларни кутиш, таомни тақсимлаш, тилак тилаш, хотирлаш ёки эслаш‑ёд олиш ва бир-бирига мулозамат кўрсатиш), дастурхон одоби ва бирга овқатланувчиларнинг ўзаро муносабатлари, меҳмондўстлик маросими жиҳатлари ҳамда таомларнинг таркиби ва тайёрланишига табиий-географик, хўжалик, тарихий-маданий ва кундалик турмуш тарзидаги одатий омиллар ўз таъсирини кўрсатиши очиб берилган;

• Сурхон воҳаси аҳолиси дастурхонининг ўзига хос элементлари, кўриниши ёки хусусиятлари, маросимий культлар (урф-одатлар, маросимий таомларни тановул қилиш билан боғлиқ марҳум культи), эркаклар, аёллар ва болалар таом тановулининг жамоавий жиҳати, махсус таомларни умумий овқатланиш ёки афсунгарлик ҳаракати объектига айланиши жараёни, таомланиш тартиби, шунингдек, таомларни истеъмол қилишда ҳаром ва ҳалолга эътибор қаратиш жиҳатлари далилланган;

• Ишда таомлар билан боғлиқ урф-одат ва маросимларга халқ ижтимоий турмуш тарзининг бир бўлаги сифатида қаралиб, уларнинг ўзига хос жиҳатлари, генезиси ва сақланиб қолиш сабабларини очиб бериш ҳамда аҳоли орасида анъанавий таомлар нафақат моддий, балки маънавий эҳтиёжни қондириш воситаси ҳамда диний вазифа (табу, магик афсунгарлик функцияси)ни ҳам бажарганлиги дала этнографик материаллар асосида ёритилган.

• тадқиқотда анъанавий таомлар инсоният кундалик турмуш тарзи ва ҳаёт фаолиятида муҳим аҳамиятга эга бўлиб, улар бир неча юз йиллар мобайнида оилавий-маиший ва тақвимий маросимларининг муҳим бўлак (қисм)ларидан бирига айланиши натижасида маълум бир анъана ва урф-одат билан боғлиқ ҳолда тайёрланадиган махсус маросим таомлари пайдо бўлганлиги аниқланган;

• Биринчи гуруҳ Совет даври тадқиқотлари таҳлилида Ўрта Осиё ва Қозоғистон этнографиясига бағишланган асарларда ўзбек халқи билан ёнма-ён яшаб келган тожик, қорақалпоқ, туркман, қозоқ ва қирғиз халқлари анъанавий таомлари ҳақида маълумотлар ўша давр нуқтаи-назаридан келиб чиққан ҳолда тавсифловчи характердаги тадқиқотларда муаллифлар томонидан Ўзбекистоннинг маълум бир ҳудудларида яшовчи аҳолининг таомларига оид қатор тадқиқотлар яратилди.

• Мустақиллик йиллари муаммо тарихшунослигига бағишланган иккинчи гуруҳ адабиётлари таҳлилида асосан совет даврига хос кўплаб салбий хусусиятлардан холи бўлган янги назарий-методологик қарашлар илгари сурилди ва муаммолар янада чуқурлаштирилган ҳолда тадқиқ қилинди.

• Хорижлик тадқиқотчилар илмий ишларининг умумий таҳлили шуни кўрсатадики, воҳа аҳолиси анъанавий таом ва тановул маданияти ҳамда мустақиллик йилларидаги трансформацияси махсус илмий муаммо тарзида таҳлил этилмаган. Шу боис, анъанавий таом ва тановул маданиятини антропологик жиҳатдан тадқиқ қилиниши долзарб аҳамиятга эга

• Муаммонинг ўрганилганлик даражаси

• I

• II

• III

ТАДҚИҚОТНИНГ АМАЛИЙ НАТИЖАСИ

• тадқиқот давомида йиғилган тарихий-этнографик материаллар, архив ҳужжатларидан олинган маълумотлар ҳамда илмий хулосалар республика ва вилоятлар Ўзбекистон «Ошпазлар» уюшмаси, музейларда экспозиция ва тадбирлар ишлаб чиқиш, давлат дастурлари ижроси, касб-ҳунар коллежларида таом тайёрлашга ўргатиш қўлланмаларини ишлаб чиқишда асос бўлган.

• ЎЗБЕК ХАЛҚИ МИЛЛИЙ ТАОМЛАРИ ВА ТАНОВУЛ МАДАНИЯТИНИ ЎРГАНИШ МЕТОДОЛОГИЯСИ ВА МУАММО ТАРИХШУНОСЛИГИ

• I-БОБ

• Сурхон воҳасида турли тарихий даврларда кечган этномаданий жараёнлар таъсирида янги иноэтник таомларнинг кириб келиши ва минтақага хос анъанавий таомларнинг трансформациялашуви ёритиш ҳамда ҳудуддаги турли этник жамоаларнинг анъанавий таомларини қиёсий ўрганиш ва аҳоли интеграцияси натижасида анъанавий таомлардаги тафовутлар аста-секин йўқолиб бориб, умумўзбек ёки умумминтақавий хусусият касб этганлиги борасида янги қарашлар асосида кўрсатиб берилди.

• Биринчи боб иккита параграфдан иборат

• Моддий маданиятнинг муҳим элементи ҳисобланган таомлар инсоният тарихий тараққиёти жараёнида халқларнинг маданий-иқтисодий, ижтимоий алоқалари ва этник тарихини ўрганишда хизмат қилади. Шунингдек, таом инсоннинг шаклланишида асосий феномен ҳисобланиши билан бирга аҳоли турмуш тарзида ўзига хос ўрин тутади. Таомлар жамиятда турли хил вазифаларни бажариши билан таомланиш жараёнини шакллантиради.

• Ўрганилаётган мавзунинг тарихшунослиги Совет даври (ХХ аср иккинчи ярми) да яратилган илмий адабиётлар; Мустақиллик даврида яратилган тадқиқотлар ва хорижий адабиётларга ажратиб таҳлил қилинди
• Биринчи гуруҳ Совет даври тадқиқотларида
• 2.Мустақиллик йиллари муаммо тарихшунослигига бағишланган иккинчи гуруҳ адабиётлари таҳлили
• 3. Учинчи гуруҳга кирувчи хориж тадқиқотлари

• 1.1. Тадқиқотни ўрганишнинг назарий-услубий жиҳатлари

• 1.2. Мавзу тарихшунослиги

• Овқатланиш – таом истеъмол қилиш (таомланиш, тановул қилиш, татиб кўриш, тузини тотиш‑кўриш, таом ейиш, озиқланиш, қорин тўйғазиш) одамнинг ҳам ақлан, ҳам жисмонан ривожланишида муҳим роль ўйнайди.
• Овқатланиш тарихи тарихий антропологиянинг йўналиши сифатида ўзига хос ўрин тутади. Хусусан, XX асрнинг биринчи ярмида Альфред Франклин ва Адам Морицио биринчилардан бўлиб овқатланиш анъаналарини ўргандилар.
• Неоэволюционистлар антропологик фикрларни уйғунлаштиришга ҳаракат қилиб, ўзларининг таомланишга оид тадқиқотлари билан (янги антропология) таъсир кўрсатдилар ва табиий фанлар (биологик, тиббий, экологик ва бошқалар) билан боғладилар

• 1.1.§Тадқиқотни ўрганишнинг назарий‑услубий жиҳатлари

• Е.М. Пещерева Яғноб, Қоратегин, Ҳисор, Болжувон тоғлик тожикларининг сутли таомлари ва улар билан боғлиқ урф-одатларни ёритиб берган.

• Совет даври тадқиқотлари

• Б.Х. Кармишеванинг Жанубий Тожикистондаги ўзбек-лақайлар этнографиясига оид асарида таом турлари ва тайёрлаш технологияси борасида муҳим мулоҳазалар билдирилган

• 1.2.§ Мавзу тарихшунослиги

• А. Сухарева ўз тадқиқотида озиқ-овқат тайёрлаш усуллари ва қандолатчиликка атрофлича тўхталиб ўтади

• К.Маҳмудов пазандачиликнинг барча сир‑асрорлари, таом тайёрланиш усуллари ва меҳмондўстлигини батафсил ёритган

• 1.2.§ Мавзу тарихшунослиги

• М. Худаярова
• Н.М.Икромова
• К.Маҳмудов
• О.А. Сухарева
• Н.П. Лобачева
• Н.А. Кисляков
• Б.Х. Кармишева
• Е.М. Пещерева
• Х.Мухаммадиева
• Т.Карасёва
• П.Бурковалар

• С.М. Маткаримова
• Г. Одилова
• Г.Шайхова
• Г.Ш. Зунунова И.Умаров
• Ҳ.Раҳмонов
• Э.Худойбердиев
• М.Б. Қурбонова
• М.Пайзиева
• О.Бўриев
• А.Аширов
• И.М. Жабборов

• 1. Совет даври тадқиқотлари

• 2. Мустақиллик даври тадқиқотлари

• 3. Xориж тадқиқотлари

• Поль Брег,
• С.А. Арутюнов,
• Т.А. Воронина,
• Е.В.Серова,
• В.С.Балабанов, Е.Н.Борисенко, К.В.Фролов, А.В.Гордеев, О.А.Масленникова, А.А.Анфиногентова, О.В.Ермолаева, Н.А.Киреева,

• Фойдаланилган манба ва адабиётлар

• Фойдаланилган манба ва адабиётлар

• Фойдаланилган манба ва адабиётлар

• “Хоразм анъанавий таомларининг тайёрланиши: урф-одат ва расм-русумлар таҳлили”

• Ушбу бобда Хоразм воҳасининг анъанавий таомлари, уларнинг шаклланиш жараёни, турлари аниқланди, воҳага хос таомларнинг локал хусусиятлари очиб берилди, тайёрлаш усуллари ва фойдали жиҳатлари ёритиб берилди.

• Иккинчи боб иккита параграфдан иборат

• Воҳада ун, хамир, гуруч ва дуккакли донлардан тайёрланадиган анъанавий таомлар қуйидаги гуруҳларга бўлиб ёритилди

• Диссертацияда воҳадаги ноннинг:
• чўрак, улли нoн, кадили (ошқовоқли) нон, гашир (сабзили) нон, зоғора нон ва бoшқа турлари келтирилди

• Воҳада патирнинг: сариёғли патир, қизил патир (помидорли), пиёзли патир, гўштли патир, жиззали (жиззиқли) патир, қатлама патир ва бoшқа турлари тайёрланади

• Бундан ташқари воҳада қатлама, бўғирсоқ, пўссиқ, таъва, чалпак каби нон маҳсулотлари ҳам мавжуд бўлиб, уларнинг кўпчилиги асосан бирор тадбир ёки маросимда тайёрланади

• Хоразм воҳасида хамирдан тайёрланадиган анъанавий таомлар қаторига уноши, шувит оши, сиқмон, курдикни киритиш мумкин

Хоразм воҳасида хамир ичига масаллиқ солиб тайёрланадиган анъанавий таомлар қаторига барак, гўмма, сўмса, мавши, ишлама, ёвош кабиларни киритиш мумкин

• Хоразмда баракнинг жуда кўп турлари мавжуд бўлиб, улар:
• ушоқ барак, юмурта барак, қўтир барак, кади барак, гўк барак,
• ўвуз барак, тухум барак кабилардир.

• Хоразмда энг кўп тайёрланадиган ва севиб истеъмол қилинадиган барак ушоқ барак бўлиб, “кичкина” деган маънони англатади ва гўшт қиймаси солиб тайёрланади. Унинг шўрваға барак ва қатиқа барак деб аталган турлари мавжуд.

• Гўмманинг қуйидаги турлари мавжуд: ижжон гўмма, дўғрама гўмма, тандир гўмма, қурмуш гўмма, кади гўмма, гўк гўмма, картошка гўмма.

• Хоразмда сўмсанинг жуда кўп турлари мавжуд бўлиб, улар: тандир сўмса, қатлама сўмса, кади (қовоқ) сўмса, гўк сўмса ва бошқалар ҳисобланади

• Манти, лағмон ва хоним таомлари анъанавий таомлар бўлмасада бугунги кунда воҳа ошхонасининг яхши ўзлаштирилган асосий овқатлари саналади.

• Гуручдан тайёрланадиган овқатларга асосан палов, қорма, шавла ва сутбурунчи каби таомларни киритиш мумкин

• Дуккакли донли таомлар: мошова, мошкичири, мошкади, гўжа

• Ундан тайёрланадиган таомлар: сумалак, буламиқ, атала, илдирма

• Хоразм воҳасида гўштдан
• қуюқ, суюқ ва яхна таомлар тайёрланади
• Қуюқ таомлар: қовурилган гўшт, қатти қовурдоқ, жағир-буғир,
• қовурдоқ, димлама

• Яхна гўшт: калла, қорин-туёқ, тўш, дил, сўлқилдоқ

• Кабоблар: қозон кабоб, сетка кабоб, жигар ва буйрак кабоб, ижжон кабоб, товуқ, бедана ва балиқ кабоб

• Қиймадан тайёрланган таомлар: дўлма, ижжон, тифтели шўрва, тифтели қовурдоқ, қиймали қовоқ

• Суюқ таомлар: осма шўрва, қовурма шўрва, кўза шўрва, тунча шўрва

• Хоразм воҳасида балиқ таомлари асосан қовурма, суюқ шўрва, димлама, кабоб ва яхна тамадди каби усулларда тайёрланади
• ҳамда қоқ қилиб ҳам истеъмол қилинади

• Хоразм воҳаси ошхонасида товуқ ва унинг тухумидан:
• қайнатилган, қовурилган, сарёғда димланган, сеткада пиширилган, кабоб қилинган ҳолда таомлар тайёрланади

• Сут маҳсулотларидан тайёрланадиган таoмлар ҳамда турли хил ичимлик ва шарбатлар: расм-русум ва ирим-сиримлар таҳлили.

• Қандолат маҳсулотлари ва уларни ишлаб чиқаришда
• шаклланган анъаналар

• “АНЪАНАВИЙ ОВҚАТЛАНИШДА ЭКОЛОГИК ХУСУСИЯТЛАР”

• Ушбу бобда Хоразм воҳасида етиштириладиган ва кенг истеъмол қилинадиган мева, сабзавот ва полиз экинлари, зиравор ва ошкўкларнинг экологик ва шифобахшлик хусусиятлари ёритилган

• Учинчи боб иккита параграфдан иборат

• Хоразм воҳасида етиштириладиган ва кенг истеъмол қилинадиган боғдорчилик маҳсулотларининг экологик хусусиятлари

• Хоразм воҳасида етиштириладиган сабзавот ва полиз экинлари

• Озиқ-овқат маҳсулотларининг фойдалилик хусусиятлари

• Анъанавий овқатланишда экологик хусусиятлар

• Воҳа аҳолисининг таомномасида фойдаланиладиган
• зираворлар, ошкўклар, ёғ маҳсулотлари ва баъзи кимёвий моддалар

• Таом тайёрлаш ва тортиш билан боғлиқ уй-рўзғор анжомлари ҳамда улар билан боғлиқ ирим-сиримлар

• Озуқа маҳсулотларини сақлашда Хоразм воҳаси аҳолисининг
• асрий тажрибаси

• Озуқа маҳсулотларини сақлашнинг замонавий усуллари

• “ХОРАЗМНИНГ МАРОСИМИЙ ТАОМЛАРИ ҲАМДА УЛАРНИНГ ВОҲА АҲОЛИСИ ҲАЁТИДА ТУТГАН ЎРНИ”

• Ушбу бобда Хоразм воҳасида ўтказиладиган турли хил маросимларда, оилавий тадбир ва тўйларда истеъмол қилинадиган таомлар ҳамда уларнинг воҳа аҳолиси ҳаётида тутган ўрни ёритилди

• Тўртинчи боб иккита параграфдан иборат

• Xoразм маросимий таомлари қаторига:
• сумалак, сутбурунчи, барак, қорма, палов, қовурдоқ, шўрва, уноши, бўғирсоқ, патир, қатлама, атала, ҳолвайтар ва бошқалар киради

• Воҳа аҳолисининг тўй ва оилавий тадбирларида
• тайёрланадиган таомлар

• Воҳа аҳолисининг тўй ва оилавий тадбирларида тайёрланадиган таомлар

• Воҳа аҳолисининг тўй ва оилавий тадбирларида тайёрланадиган таомлар

• Таомланиш билан боғлиқ этикетлар ҳамда асрий анъаналар

• УРГАНЧ ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ ҲУЗУРИДАГИ ИЛМИЙ ДАРАЖАЛАР БЕРУВЧИ PhD.03/30.06.2021.Tar.55.05 РАҚАМЛИ ИЛМИЙ КЕНГАШ
• Қўлёзма ҳуқуқида
• УЎК: 392.51(=512.133) (575.171)
• МАТКАРИМОВА САДОКАТ МАКСУДОВНА
• “ХОРАЗМ ЎЗБЕКЛАРИНИНГ АНЪАНАВИЙ ОВҚАТЛАНИШИ”
• Мутахассислик 07.00.07 — Этнография, этнология ва антропология
• Тарих фанлари буйича фан доктори (DSc)
• илмий даражасини олиш учун тақдим этилган диссертация
• ИЛОВАСИ
• Социологик сўровнома
• Илмий маслаҳатчи —
• тарих фанлари доктори,
• профессор РУЗА БАЛЛИЕВА
• Урганч – 2021

• Социологик анкета сўровномаси