У зб е к и с т о н ре с п у б л и к а с и о л и й в а у р т а м а Х с у с та ъ л и м ва зи рли ги


bet129/193
Sana26.02.2022
Hajmi
#473026
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   193
Bog'liq
fayl 642 20210429 (1)

мохиятимнзга 
кайтиш 
учун 
мажмулар 
назариясини
урганмшимиз шарт.
Таълим-тарбия сохасида мажму ёндашув
тамойилини куллаш
Юкоридаги фикрлардан маълум булдики, муайян фаннинг 
тараккий этганлиги ва хар бир маълумотли кишининг етуклик 
даражаси уларнинг мажмулар назариясидан накадар унумли 
фойдалана олишлиги билан белгиланар экан. Шундай булгач, 
педагогика фанининг илгор илм-фанлар каторидан урин олиши вп
258


малакамизни замон талаби даражасига етказиш учун, бутун борлик; 
ва у ни ташкил килувчи унсурларга мажму сифатида ёндашиш 
тамойилини билиб олиб, уни педагогик амалиётга мохирона 
Куллашни урганайлик.
Синергетика ва ундан келиб чикувчи мажмулар назария- 
сининг асосий тамойилларидан бири, урганилаётган нарса ва 
ходисаларга узаро функционал богликда булган кисмлар дан 
ташкил топган бир бутунлик сифатида ёндашишдир.
Шу тамойилдан келиб чиккан холда, расмий таълим-тарбияни, 
богчадан бошлаб то малака оширишгача булган жараёнини йирик 
бир бутунлик, яъни мажму деб карашимиз тугри билади. У 
куйидаги узаро функционал боглик булган кисмлардан ташкил 
топган: мактабгача таълим, умум урта таълим, махсус таълим, олий 
таълим, олий таълимдан кейинги таълим ва малака ошириш. Куриб 
турганимиздек бу тизимли, очик типдаги, ривожланиб борувчи, 
тикланувчи, тартибли, куп погонали, марказлашган имманент ва 
мураккаб мажмудир.
Тизимли ёки чизикли деганда, узлуксиз таълим 
мажмунинг 
кисмлари 
муайян бир кетма-кетликда жойлашган булиб бир 
томонга йуналтирилган. Очик деганда, таълим-тарбия мажмуига 
доимо узгартириш киритилади. Бу билан у у3 фаолиятини 
тухтатмаиди. У тинмай ривожланиб боради, котиб колган догма 
эмас, ХаР бир дарсни ёки бутун фанни кайтадан утса булади, 
шунинг учун у тикланувчан. Паст погонадан юкоригача, муайян 
бир тартибда мураккаблашиб боради, шунинг учун у тартибли ва 
куппогонали. Мажму марказида доим талаба туради, шу нуктаи 
назардан у марказлашган. Унинг имманент деб аталиши, бу 
мажмуни ижтимоий борликдаги бошка мажмулар билан алокада 
булиши билан изохданади. Мураккаб лиги га далил, сузсиз у 
мураккаб, чунки барча ижтимоий мажмулар жуда мураккаб, 
таълим-тарбия мажмуи эса, унинг таркибий кисми булгани учун 
хам мураккаб.
М ажмулар назариясш ш нг навбатдаги тамойили “погона­
дорлик” ёки иерархиялш ш к (иерархичность) тамойили дейилади. 
Уни куйидагича тушунтирса булади. ХаР кандай мажму, уни 
ташкил килувчи ва узаро функционал алокддорликда булган бир 
погона пастда турган мажму (кисм)лардан ташкил топган була 
туриб, 
у3 навбатида, у бу мажмудан бир погона юкори турган 
мажму га кием булиб хизмат килади. Узлуксиз таълим-тарбия
259


жараёни бир бутун, яъни муайян погонадаги мажму була туриб, узи 
уз погонасидан бир погона юкори турган “Шахсни шакллантириш ' 
деган мажмуга элемент булиб хиради. Шу билан бирга узи, унги 
элемент булиб хисобланувчи — “мактабгача таълим”, “умум ypT:i 
таълим”, “махсус таълим”, “олий таълим”, “олий таълимдал 
кейинги таълим” ва “малака ошириш” деган мажмулардан ташкил 
топган. Булар, уз навбатида, мажму хисобланиб, узларидан бир 
погона пастда турган мажмулардан иборат. Жумладан: мактабгача 
таълим-ясли, кичик, урта ва к а п а группа деган кисмлардан иборат, 
ва хоказо, бошка погонадаги л ар хам шундай.
М ажмулар назариясннинг кейинги там ойили, мажмуни 
ташкил килувчи кисмларининг хар бири уз погонасидаги мажму 
Кисмлари билан баробар бошка погонадаги маж му кисмлари 
билан *ам ало ка да була олади. У холда у, бир вактнинг узида, 
узининг мажмуи билан бир каторда, бошка мажмуларни ташкил 
килиш да иштирок этган булади.
Узлуксиз 
расмий 
таълим-тарбия 
мажму идан 
ми сот 
келтирадигая булсак, таълим-тарбиянинг асосий элементи булган 
педагог 
бир 
вактнинг 
узида 
таълим-тарбия 
мажмуни. 
шакллантиришда иштирок этиб, шу вактнинг узида оила деган 
мажмунинг элементи була олади ва хоказо. Талабалар хам шундай. 
бир вактнинг узида талаба оила ва спорт клубнинг ёки бошка 
ижтимоий уюшманинг аъзоси була олади.
Мажмулар назариясида тамойил ва конун коидалар жуда куп 
булиб, уни махсус урганиш лозим. Бу ерда биз энг асосийларини 
кайд килиб утдик, холос. Мажмулар назарияси билан батафсил 
танишмокчи булганлар шу мавзуга багишланган адабиётларни 
топиб укишлари мумкин.
Юкорида биз факат узлуксиз расмий таълим-тарбиянинг энг 
юкори ташкилий шаклини мажму сифатида куриб чикдик. 
Узлуксиз расмий таълим-тарбия жараёнининг хар бир боскичини, 
унинг кар бир элементини хам мажму сифатида куриш мумкик. 
Ундан ташкари, таълим-тарбия жараёнининг мазмунини хам эн;' 
умумий 
(давлат стандаргларини) хар бир боскичда (укуз 
режасини), хар бир фанни (укув дастурини) мажму сифатида куриб, 
уларни ташкил килувчи, узаР° функционал боглик булган 
элементларни хам мажму сифатида тахлил килишимиз мумкин.
Шу билан бирга узлуксиз расмий таълим-тарбия деб атапган 
мажмунинг 
фаолияти 
якунида 
эришилиши 
лозим 
булга!
260


талабаларнинг ижтимоий сифатларини хам мажмуга келтириб 
урганишимиз максадга тугри келади. К^искаси, ижтимоий бор- 
ликнинг, 
яъни 
ижтимоий 
даёт 
деган 
мажмунинг 
асосий 
элементларидан булган узлуксиз расмий таълим-тарбия мажмуи 
ичида, куйилган максадга биноан чексиз куп мажмуларни аниклаб, 
улар устида тадкикод олиб борса булади. Тадкикод жараёнида 
шуни унутмаслигимиз лозимки, мажмуни ташкил килувчи бирдан- 
бир омил, 
бу мажму 
элементлари орасидаги 

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   125   126   127   128   129   130   131   132   ...   193




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish