U. X. Safarov, N. M. Karakulov

Geografik o’rni. 
O‘rta Osiyo Yevrosiyo materigining o‘rtasida joylashgan. 
O‘lkaning eng shimoliy nuqtasi 53,8° shimoliy kenglikda, Ayirtov yaqinida, eng 
janubiy nuqtasi Hindukush tog‘larining g‘arbiy tarmog‘i bo‘lgan Safedko‘h tog‘ 
tizmasi bilan Nishopur tog‘lari tutashgan joyda (34° shimoliy kenglik), g‘arbiy 
nuqtasi Kaspiy dengizining Mang‘ishloq yarimorolidagi Тubqarag‘ay burnida 
(50,3° sharqiy uzunlik) va sharqiy nuqtasi Savir tog‘larining etagidagi Qora Irtish 
daryosi vodiysida (85,6° sharqiy uzunlik) joylashgan. Shimoldan janubga 2200 km 
va g‘arbdan sharqqa 2750 km ga yaqin masofaga cho‘zilgan.
 
Markaziy Osiyo Yevroosiyoning markazidagi juda katta hududga ega ichki 
o’lka. Markaziy Osiyo iliq okean va dengizlardan juda uzoqda, u Hind okeanidan 
baland tog’lar bilan to’silib qolgan, ammo shimol tomoni ochiq bo’lganidan unga 
Shimoliy muz okean tomonidan sovuq havo massalari bemalol kirib kelaoladi.
Markaziy Osiyo o’lkasining asosiy tabiiy-geografik xususiyatlariga 
quyidagilarni kiritish mumkin: 
1. Okeanlardan uzoqda va berk havzada joylashgan.
2. Iqlimi keskin kontinental. 
3. Sharq va janub tomonlari baland tog’lar bilan o’ralgan bo’lsa, shimoli va 
g’arbi ochiqdir. 
4. Tekisliklarida kenglik, tog’larida balandlik mintaqalari xosdir. 
Dengiz bo’ylab savdo sotiqni muximligini o’rgangan Adam Smit O’rta 
Osiyo va Rossiyaning ayrim xududlariga nisbatan salbiy munosabat bildirgan. 
Uning fikriga ko’ra Qora va Kaspiy dengizlaridan tortib Afrika va Osiyoning 

---

171 
markaziy qismida joylashgan davlatlarda dengiz yo’li orqali savdo qilish imkoni 
yo’qligi ushbu davlatlar rivojlanishini ancha yillar ortga qaytarmoqda. 
Markaziy Osiyo xaritasi. 24 -Rasm 
 
 
6.2. MOD hududining geologik tuzilishi va foydali qazilmalari. Geologik