U. X. Safarov, N. M. Karakulov

Jahon quvur transporti
— neft va tabiiy gazga bo‘lgan talabning ortishi 
va ulardan foydalanishning ortishi bilan juda tez rivojlanmoqda. Bugungi kunda 
jahon bo‘yicha neft quvurlarining uzunligi 400 ming km.(magistral gaz 
quvurlarining uzunligi undan ham ortiqroq bo‘lib, 900 ming km ni tashkil qiladi.) 
Quvurlar orqali mahsulot tashish tannarxi temir yo‘ldagiga nisbatan ancha past 
bo‘lib, ular mahsulotni muntazam holatda yetkazishi bilan birga atrof-muhitni kam 
ifloslantirishi bilan ham ajralib turadi

.
 
Quvur transporti
tarixi ham xuddi neft va 
tabiiy gaz sanoati singari 19 asrning o‘rtalarida vujudga keldi. Dastlabki neft 
quvurining uzunligi 6 km bo‘lib, 1865 yilda AQShda qurilgan. Shundan o‘n yil 

International Road Federation. The World Road Statistics 2012 

В. П. Максаковский Географическая картина мира. Книга I. Общая характеристика мира. M.: Дрофа, 2008. — 
1010c, c. 675 

---

164 
o‘tib sanoat markazlaridan biri bo‘lgan Pensilvaniya shtati markazi Pitssburgda 
uzunligi 100 km li neft quvuri ishga tushirilgan. Shuningdek, Lotin Amerikasida 
birinchi neft quvuri faqatgina 1926 yilda Kolumbiyada, Osiyo qit’asida 
(Eronda)1934 yilda, Yevropada (Frantsiya) 1948 yilda, Rossiyada esa Boku va 
Batumi shaharlarini bog‘lovchi neft quvurlari 1907 yilda ishga tushirilgan edi. 
Tabiiy gaz quvurlari esa ikkinchi jahon urushidan so‘ng yo‘lga qo‘yildi. 
Shimoliy Amerikada quvurlar asosan mintaqaning sharqiy qismida 
joylashgan neft va gaz qazib chiqaruvchi markazlarda qurilgan. G‘arbiy Yevropada 
dengiz portlari va sanoat markazlari yaqinida qurilgan. 
Rossiyaning Yevropa qismida ayniqsa G‘arbiy Sibir va Volgabo‘yi 
hududida neft va gaz quvurlari ancha zich joylashgan. «Do‘stlik» neft quvurining 
uzunligi 5,5 ming km, Urengoy-G‘arbiy Yevropa gaz quvurining uzunligi 4,5 ming 
km

. 
Umuman olganda quvur transporti ayniqsa jahonning neft va tabiiy gaz ko‘p 
miqdorda qazib chiqariladigan va ularni iste’mol qiladigan mamlakatlarda 
rivojlangan. Jahon neft va gaz quvurlarining umumiy uzunligi yildan-yilga oshib 
bormoqda. Asosiy neft quvurlari tarmog‘i neft qazib chiqaruvchi va uni iste’mol 
qiluvchi yirik davlatlar (AQSh, Sobiq Ittifoq mamlakatlari, Kanada, Xitoy va 
boshqalar)da, eksport qiluvchi (Saudiya Arabistoni, Iroq, Eron, Jozoir, Liviya, 
Meksika, Venesuela) va iste’mol qiluvchi (Frantsiya) mamlakatlarida mavjud. 
Asosiy gaz quvurlari tizimi esa deyarli faqat rivojlangan mamlakatlarda tashkil 
topgan. Ular AQSh, MDH mamlakatlari, Germaniya, Kanada, Niderlandiya va 
boshqa davlatlar.