U. X. Safarov, N. M. Karakulov

To‘qimachilik sanoati. 
To‘qimachilik sanoati ham xom ashyo ham 
iste’molchi omili ta’sirida rivojlanadi. U ko‘p mehnat talab qiluvchi tarmoq 
bo‘lganligi sababli, ayni vaqtda unda rivojlanayotgan mamlakatlar ulushi ortib 

---

131 
bormoqdad. Shu o‘rinda alohida ta’kidlab o‘tish kerakki, to‘qimachilik sanoatining 
yuqori bosqichlari bo‘lgan gazlamaga ishlov berish, tayyor gazlama ishlab 
chiqarish sohalari asosan rivojlangan davlatlarga xos sohalar bo‘lib hisoblanadi. 
To‘qimachilik sanoati mahsulotlarga bo‘lgan talab va urf (moda) sababli 
tarmoqning dinamiklik xususiyatga egaligi, xom ashyo, yarim tayyor mahsulotlar, 
furnitura, ishlab chiqarishni tashkil etish texnologiyalariga bo‘lgan talabning 
o‘zgarib turishi, malakali ishchi kuchiga (ijodkorlik qobiliyatiga) talabning ortib 
borishi kabi jihatlar bilan boshqa tarmoqlardan ajralib turadi.
To‘qimachilikda asosan paxta, jun, ipak, zig‘ir va kimyoviy (sun’iy) 
tolalardan mato tayyorlanadi. So‘nggi yillarda mazkur sanoat mahsulotlari 
tarkibida sintetik tolali matolar salmog‘i tez sur’atlar bilan ortib bormoqda. Uning 
sanoat mahsulotlaridagi umumiy xissasi 60%ni tashkil qilmoqda. Taqqoslash 
uchun bunday mahsulotlar 1950 yilllarda matolarning bor-yo‘g‘i 16%ni tashkil 
qilgan. 
Jahon to‘qimachiligida beshta mintaqa shakllangan: Sharqiy Osiyo, Janubiy 
Osiyo, MDH, Yevropa va AQSh. Agar Osiyo mintaqalarida paxta va ipak tolali 
matolar katta salmoqqa ega bo‘lsa, Yevropa va Shimoliy Amerikada asosiy o‘rinni 
sintetik tolali va trikotaj matolar egallaydi. 
Yiliga 100 mlrd m
2
miqdorda turli ko‘rinishdagi matolar tayyorlanib, mato 
turlarining 
barchasini 
ishlab 
chiqarish 
bo‘yicha 
peshqadam 
davlatlar 
quyidagilardan iborat: 
Paxta matosi - XXR, Hindiston, AQSH, Yaponiya, Tayvan;
Jun mato – XXR, Italiya, Yaponiya, AQSH, Hindiston; 
Ipak mato – AQSH, XXR, Hindiston, Koreya Respublikasi, Yaponiya; 
Zig‘ir mato – Frantsiya, Belgiya, Niderlandiya, Buyuk Britaniya, Rossiya; 
Kimyoviy toladan mato to‘qish – AQSh, Hindiston, Yaponiya, Koreya 
Respublikasi, Tayvan davlatlari yetakchilik qiladi.
Gilamchilik
to‘qimachilik tarmog‘ining alohida yo‘nalishidir. Rivojlangan 
mamlakatlardan gilam to‘qish bo‘yicha AQSh, Belgiya va Buyuk Britaniya, 
rivojlanayotgan mamlakatlardan Hindiston, Turkiya, Eron yetakchilik qiladi.

---

132 
To‘qimachilik sanoatining asosiy rayonlari Markaziy Rossiya, Shimoliy 
Reyn-Vestfaliya va Saksoniya (Germaniya), Markaziy Angliya (Buyuk Britaniya), 
Parij, Elzas, Lion (Frantsiya), Flandriya (Belgiya), Yangi Angliya (AQSh), 
Shimoliy Italiya, Nagoya, Kioto, Osaka (Yaponiya), Shimoliy Xitoy va Shanxay 
(Xitoy), Kalkutta, Bombey va Ahmadobod (Hindiston), Quyi Misr (Misr), San-
Paulu (Braziliya) kabi hududlarda joylashgan.