U. V. G‘afurov, B. E. Mamarahimov, Q. B. Sharipov, F. O. Otaboyev

. 
Quyidagi jadvalda keyingi yillarda mamlakatimizdagi
 
eksport va importning 
tovar tarkibi to‘g‘risidagi ma’lumotlar keltirilgan (1-jadval).
1-jadval.
O‘zbekistonda eksport va importning tovar tarkibi, foizda
22
 
Tovarlar guruhi 
Eksport va importning umumiy hajmidagi ulushi, foizda 
2009 
2010 
2011 
2012 
2014 
2015 
2016 
2017 
Eksport 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
Paxta tolasi 
8,6 
11,3 
14,8 
14,6 
7,7 
6,1 
5,1 
3,4 
Oziq-ovqat 
6,0 
9,7 
2,5 
2,6 
12,4 
10,8 
8,5 
6,3 
Kimyo mahsulotlari 
5,0 
5,1 
7,3 
8,3 
4,7 
5,1 
6,7 
6,4 
Energetika mahsulotlari 
34,2 
24,8 
5,4 
13,5 
23,0 
22,1 
13,6 
13,8 
Qora va rangli metallar 
5,0 
6,8 
12,1 
14,5 
7,2 
6,8 
5,7 
6,6 
Mashina va uskunalar 
2,9 
5,5 
0,2 
0,4 
4,0 
1,3 
1,8 
2,6 
Xizmatlar
8,8 
9,1 
13,7 
23,0 
22,4 
25,2 
25,5 
25,2 
Boshqalar
29,5 
27,7 
43,7 
22,2 
18,6 
22,6 
33,1 
35,7 
Import 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
Oziq-ovqat 
9,0 
10,9 
8,2 
7,2 
10,8 
12,8 
11,9 
9,8 
Kimyo mahsulotlari 
11,1 
14,3 
15,9 
17,7 
15,9 
17,0 
17,5 
16,5 
Energetika mahsulotlari 
3,5 
6,0 
0,4 
0,3 
6,2 
5,8 
4,9 
5,7 
Qora va rangli metallar 
6,3 
8,4 
3,1 
3,2 
8,0 
7,4 
7,6 
9,8 
Mashina va uskunalar 
56,5 
44,1 
60,7 
58,4 
39,5 
40,5 
41,4 
38,9 
Xizmatlar
4,4 
4,7 
5,5 
7,0 
8,0 
7,7 
6,5 
7,5 
Boshqalar
9,2 
11,6 
6,2 
6,2 
11,6 
8,88 
10,2 
11,8 
22
O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari.; O‘zbekiston Respublikasining Statistik 
axborotnomasi, 2017 yil. Toshkent 2018. 

---

289 
“2017 yilda barqaror iqtisodiy o‘sish sur’atlari 5,5 foizni tashkil etdi, eksport 
hajmi qariyb 15 foizga ko‘paydi. Tashqi savdo aylanmasining ijobiy saldosi 854 
million dollarga etdi”
23
. 
Mamlakatning tashqi iqtisodiy aloqalardagi ishtirokini ifodalovchi bir qator 
ko‘rsatkichlar ham mavjud. Masalan, tarmoq ishlab chiqarishining xalqaro 
ixtisoslashuvi darajasi ko‘rsatkichlari sifatida 
taqqoslama eksport ixtisoslashuvi 
koeffitsienti (TEIK)
hamda 
tarmoq ishlab chiqarishidagi eksport bo‘yicha 
kvotadan
foydalanish mumkin. TEIK quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
m
î
o
E
E
K
/

, 
bu yerda: 
E
o
 
– mamlakat eksportida tovar (tarmoq tovarlari yig‘indisi)ning solishtirma 
salmog‘i; 
E
m
– jahon eksportidagi shu turdagi tovarlarning solishtirma salmog‘i. 
Agar nisbat birdan katta bo‘lsa, bu tarmoq yoki tovarni xalqaro jihatdan 
ixtisoslashgan tarmoq yoki tovarlarga kiritish mumkin va aksincha. 
Eksport bo‘yicha kvota milliy sanoatning tashqi bozor uchun ochiqlik 
darajasini ifodalaydi: 
YaIM
E
K
e
/

, 
bu yerda: E – eksport qiymati. 
Eksport buyicha kvotaning ko‘payishi ham mamlakatning xalqaro mehnat 
taqsimotidagi ishtirokining, ham mahsulot raqobatbardoshligining o‘sib borishidan 
darak beradi. 
Mamlakatdagi aholi jon boshiga to‘g‘ri keluvchi eksport hajmi uning 
iqtisodiyotining «ochiqligi» darajasini ifodalaydi.