U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Linux vazifasi 
UNIX operatsion tizimi har doim bir vaqtning o‘zida bir nechta 
jarayonlarni va bir nechta foydalanuvchilarni qo‘llab-quvvatlashga 
mo‘ljallangan interfaol tizim bo‘lib kelgan. U dasturchilar uchun, 
dasturchilar tomonidan - foydalanuvchilarning aksariyati juda tajribali 
va dasturiy ta’minotni ishlab chiqish loyihalarida ishtirok etadigan 
(ko‘pincha juda murakkab) sharoitlarda foydalanish uchun ishlab 
chiqilgan. Ko‘p holatlarda, ko‘p sonli dasturchilar umumiy tizimni 
yaratish uchun faol ishlamoqda, shuning uchun UNIX operatsion 
tizimida insonlar birgalikda ishlashi va ma’lumot almashishni 
boshqarishga imkon beradigan ko‘plab vositalar mavjud. Yaxshi 
dasturchilar operatsion tizimdan nimani xohlashadi? Birinchidan, 
ko‘pchilik ularning tizimining sodda va mos kelishini xohlaydi. 
Masalan, eng past darajada fayl faqat baytlar to‘plamidan iborat 
bo‘lishi kerak. Tajribali dasturchilar odatda operatsion tizimda 
ko‘rishni 
istagan 
boshqa 
xususiyatlar 
bu 
kuchlilik 
va 
moslashuvchanlikdir. Bu shuni anglatadiki, tizimda ularni ma’lum bir 
dasturga moslashtirish uchun birlashtirilishi mumkin bo‘lgan oz 
miqdordagi asosiy elementlar bo‘lishi kerak. Linux tizimining asosiy 
qoidalaridan biri shundaki, har bir dastur bitta vazifani bajarishi kerak 
- va uni yaxshi bajarish. Ya’ni, kompilyatorlar ro‘yxatlarni tuzishda 
ishtirok etmaydilar, chunki boshqa dasturlar bu vazifani yaxshiroq 
bajara oladilar. Va nihoyat, ko‘pchilik dasturchilarda foydasiz 
ortiqchalikga nisbatan kuchli dushmanlik mavjud. Istalgan narsani 
olish uchun cp ni o‘zi yetarli bo‘lsa, nima uchun copy deb yozish 
kerak? Bu qimmatbaho xakerlik vaqtining behuda sarflanishidir. F 
faylidan "ard" satrini o‘z ichiga olgan barcha satrlar ro‘yxatini olish 
uchun Linux operatsion tizimidagi dasturchi quyidagi buyruqni 
kiritadi. 
grep ard f 
Qarama-qarshi yondoshuv shundaki, dasturchi avval grep 
dasturini ishga tushuradi (argumentlarsiz), shundan so‘ng grep dasturi 
dasturchiga: “Salom, men grepman. Men fayllardan namuna 
izlayapman. Iltimos, namunangizni kiriting”. Namunani olgandan 
so‘ng, grep fayl nomini so‘raydi. Keyin boshqa fayllar bor-yo‘qligini 
so‘raydi. Nihoyat, u nima qilmoqchi ekanligi to‘g‘risida ma’lumotni 
ko‘rsatib, hamma narsa to‘g‘ri yoki yo‘qligini so‘raydi. Bunday 

---

337 
foydalanuvchi interfeysi yangi boshlanuvchilar uchun qulay bo‘lishi 
mumkin bo‘lsa ham, u tajribali dasturchilarni asabiylashtiradi.