U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

 
AQShning Kompyuter xavfsizligi resurs markazi, 
Axborot texnologiyasi laboratoriyasi 
www.cert.org
 
CERT koordinatsiya markazi 
www.sans.org
 
SANS Instituti 
www.mcafee.com
 
McAfee, Inc 
www.symantec.com
 
Symantec Corp. 
www.us-cert.gov
 
AQShning Kiberxavfsizlik va infrastrutkura xavfsizligi 
agentlig (CISA) 
Antivirus dasturi virus bilan zararlangan fayllarni tuzatishga 
qodir bo‘lsada, viruslar va worm dasturlar yoki troyanlar o‘rtasidagi 
tuzilish farqlari tufayli, odatda, worm, troyan yoki aralashgan 
tahdidlarni tiklay olmaydi. Virus boshqa toza faylga yuqish orqali 
ishlaydi. Shuning uchun, antivirus dasturi ba’zan infeksiyani olib 
tashlaydi va qolganini (ya’ni faylni) buzmasdan qoldirishi mumkin. 
Boshqa tomondan, worm yoki troyan - bu zararli kod. Ya’ni, worm 
yoki troyan tarkibidagi dasturiy kodning butun tanasi tizimda 
saqlanayotgan ma’lumotlarga tahdid soladi va u tizimdan umuman 
olib tashlanishi kerak. 
Troyanni yo‘q qilishning yagona usuli - zararli dasturning butun 
tanasini olib tashlashdir. Masalan, agar Internet orqali bepul yuklab 
olish mumkin bo‘lgan kompyuter o‘yinlari tizimdagi identifikatorlar 
(ID) va parollarini o‘g‘irlaydigan worm bo‘lsa, o‘zida zararli kodni 
tashuvchi o‘yinni tozalash va qolganlarini saqlashning hech qanday 
usuli yo‘q. 

---

310 
8.4. Operatsion tizimning autentifikatsiya usullari 
Autentifikatsiya, avtorizatsiya, audit 
Autentifikatsiya
(authentication) – bu xohlamagan kishini 
tarmoqqa kirishini oldini olish va qonuniy foydalanuvchi uchun 
kirishga ruhsat berishdir. «Autentifikatsiya» atamasi lotin tilidan 
tarjima 
qilinganda 
«aslini 
o‘rnatish» 
so‘zini 
anglatadi. 
Autentifikatsiyani identifikatsiyadan farqlash zarur.
Identifikatsiya o‘zida tizim foydalanuvchisini identifikatorini aks 
ettiradi, bu vaqtda autentifikatsiya esa - bu foydalanuvchini o‘zi 
ekanligini tasdiqlovchi, ya’ni kiritilgan identifikator unga tegishliligini 
aniqlash demakdir.