U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Xavfsizlik va himoya 
(Protection and security). Ko‘p 
foydalanuvchili yoki tarmoqqa ulangan kompyuter tizimida 
saqlanadigan 
ma’lumotlarning 
egalari 
ushbu 
ma’lumotlardan 
foydalanishni va boshqarishni xohlaydilar. Bir vaqtning o‘zida bir 
nechta alohida jarayonlar sodir bo‘lganda, bitta jarayon boshqa 
jarayonga yoki operatsion tizimning o‘ziga xalaqit bermasligi 
kerak.Himoyalash – tizim resurslariga barcha kirishlar boshqarilishini 
ta’minlashni o‘z ichiga oladi. Tizimni begona odamlardan himoyalash 
ham muhim. Bunday xavfsizlik har bir foydalanuvchidan tizim 
resurslariga kirish huquqini olish uchun, odatda, parol yordamida 
tizimda autentifikatsiya (o‘zini haqiqiyligini tasdiqlashni) qilishni 
talab qilishdan boshlanadi.
1.4. Kompyuter tizimlari, ularning tuzilishi va ahamiyati 
Hisoblash jarayonida 
operatsion 
tizimlarining 
vazifasini 
yaxshiroq tushunish uchun kompyuter tizimini ko‘rib chiqamiz. U 
quyidagi komponentlardan tashkil topgan: 

Kompyuter qurilmalari (
hardware
), uning asosiy qismi – 
markaziy protsessor (
Central Processor Unit - CPU
) – kompyuter 

---

19 
buyruqlarini bajarish yo‘riqnomasi, dasturlar va ma’lumotlar 
saqlanadigan xotira, kompyuterga axborotlarni kiritishni ta’minlovchi 
va foydalanuvchi – inson qabul qilgan yoki boshqa dustur shaklida 
dastur natijalarini chiqaruvchi kiritish/chiqarish qurilmasi yoki tashqi 
qurilma.

Operatsion tizim (
operating system
) – kursimizning asosiy 
predmeti. 
Foydalanuvchili 
va 
turli 
xil 
dasturli 
kompyuter 
apparatlaridan foydalanishni boshqaruvchi tizim dasturiy ta’minoti.

Amaliy dasturiy ta’minot (