U. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev

Foydalanuvchi agenti (User agent – UA) 
Elektron pochta tizimining birinchi komponenti foydalanuvchi 
agentidir (UA). Bu foydalanuvchi uchun xabar yuborish va qabul 
qilish 
jarayonini 
osonlashtiradigan 
xizmatni 
taqdim 
etadi. 
Foydalanuvchi agenti - bu xabarlarni tuzadigan, o‘qiydigan, javob 
beradigan va qayta yuboradigan dasturiy ta’minot to‘plami. 
Shuningdek, u foydalanuvchi kompyuterlarida mahalliy pochta 
qutilariga ishlov beradi. 
7.13- rasm. Elektron pochtaning formati 
Pochta xabarini yuborish uchun foydalanuvchi UA orqali pochta 
jo‘natmalariga juda o‘xshash pochta xabarlarini yaratadi. U konvert va 
xabarga ega (7.13- rasmga qarang). 
Aziza Yunusova 
MTRK
A.Temur ko‘chasi 107 uy 
Bobur Karimov 
EastTelecom 
Tashkent, AA 11007 
Mail: 
[e-mail]
 dan 
[e-mail]
 ga 
Bobur Karimov 
EastTelecom 
Tashkent, AA 11007 
Yanvar 5, 2020 
Mavzu: Tarmoq 
Hurmatli Bobur Karimov 
Sizga shuni ma’lum 
qilmoqchimizki, oxirgi 
ta’mirdan so‘ng bizning 
tarmog’imiz yaxshi ishlamoqda. 
Hurmat bilan,
Aziza Yunusova 
Kimdan: Aziza Yunusova 
Kimga: Bobur Karimov 
Kun: 05.01.2020 
Mavzu: Tarmoq 
Hurmatli Bobur Karimov 
Sizga shuni ma’lum 
qilmoqchimizki, oxirgi 
ta’mirdan so‘ng bizning 
tarmog’imiz yaxshi ishlamoqda. 
Hurmat bilan,
Aziza Yunusova 
Konv
ert
Asosi
y 
qism
Sarlav
ha
Xabar

---

249 
Konvertda odatda jo‘natuvchining manzili, qabul qiluvchining 
manzili va boshqa ma’lumotlar mavjud bo‘ladi. Xabarda sarlavha va 
asosiy qism mavjud. Xabarning sarlavhasi yuboruvchini, qabul 
qiluvchini, xabar mavzusini va boshqa ba’zi ma’lumotlarni aniqlaydi. 
Xabarning asosiy qismida qabul qiluvchi tomonidan o‘qilishi kerak 
bo‘lgan haqiqiy ma’lumotlar mavjud. 
Foydalanuvchi agenti foydalanuvchi (yoki taymer) tomonidan 
ishga tushiriladi. Agar foydalanuvchida pochta bo‘lsa, UA 
foydalanuvchini 
ogohlantirish 
bilan 
xabardor 
qiladi. 
Agar 
foydalanuvchi pochtani o‘qishga tayyor bo‘lsa, ro‘yxat ko‘rsatiladi, 
unda har bir satr pochta qutisidagi ma’lum bir xabar to‘g‘risidagi 
ma’lumotlarning qisqacha mazmuni mavjud. Qisqacha bayon sifatida 
odatda yuboruvchining pochta manzili, xabar mavzusi va xabar 
yuborilgan yoki olingan vaqtni keltiriladi. Foydalanuvchi istalgan 
xabarlarni tanlab, undagi ma’lumotlarni ekranda ko‘rsatishi mumkin. 
Manzil 
Pochtani yetkazib berish uchun pochta bilan ishlash tizimi noyob 
manzillarga ega manzillar tizimidan foydalanishi kerak. Elektron 
pochta manzili ikki qismdan iborat: mahalliy qism va @ belgisi bilan 
ajratilgan domen nomi (7.14- rasmga qarang). 
7.14- rasm. Pochta manzili 
Mahalliy qism foydalanuvchi pochta qutisi deb nomlangan 
maxsus faylning (domenda takrorlanmas) nomini belgilaydi, unda 
foydalanuvchi uchun qabul qilingan barcha xabarlar xabarlarga kirish 
agenti tomonidan olish uchun saqlanadi. 
Manzilning ikkinchi qismi - bu domen nomi. Tashkilot odatda 
elektron pochta xabarlarini olish va yuborish uchun bitta yoki bir 
nechta xostlarni tanlaydi; ular ba’zan pochta serverlari yoki 
almashtiruvchilar deb ataladi. Har bir pochta almashinuvchisiga 
tayinlangan domen nomi DNS ma’lumotlar bazasidan keladi yoki 
mantiqiy nomdir (masalan, tashkilot nomi). 
Mahalliy qism 
Domen nomi 
Pochta serverining domen nomi 
Qabul qiluvchining pochta
qutisi manzili 

---

250