У. М. Алижонов, мустақил изланувчи, тдиу

 
7 
www.iqtisodiyot.uz

жамият турли қатламлари ва иқтисодиёт субъектлари манфаатларининг 
мувозанатини таъминлаш имконини берувчи даражалар объектлар ва субъектлар 
бўйича функцияларни аниқ чегаралаш; 

давлатнинг 
умумий 
манфаатларини, 
бозор 
иқтисодиёти 
ривожланишининг даврийлигини, мамлакатнинг иқтисодий хавфсизлигини 
таъминлаш, шунингдек, миллий иқтисодиётни самарали жаҳон хўжалиги 
алоқаларига киритиш, интеграцион жараёнларни ривожлантириш зарурлигини 
ҳисобга олиш;

давлатнинг муҳим тартибга солувчи воситаларининг барқарорлиги ва 
изчиллиги. 
Ташкилий жиҳатдан давлатнинг демографик жараёнларга нисбатан 
фаолияти қонунчилик (норматив-ҳуқуқий), иқтисодий ва тезкор (ташкилий-
хўжалик) тартибга солишнинг ўзаро боғланган тизимларидан фойдаланиш 
орқали амалга оширилади. 
Тартибга солишнинг қонунчилик (норматив-ҳуқуқий) усуллари рухсат 
этувчи ва тақиқловчи хусусиятга эга бўлган тегишли ҳуқуқий асоснинг 
шаклланишини таъминлайди, жамиятнинг демографик ривожланиши билан 
боғлиқ ижтимоий муносабатларни тартибга солади ҳамда мамлакатнинг Асосий 
қонуни – Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига таянади.
Аҳолининг такрор барпо бўлиши соҳасида, масалан, улар жумласига 
қуйидагилар киради: 

оила ва никоҳ тўғрисидаги қонун ҳужжатлари. Бу никоҳ қуриш учун кичик 
ёшини белгилаб берувчи қарорлар, шунингдек, ҳомиладорлик ва туғиш бўйича 
таътил вақтини, пенсияни ҳисоблаш вақтида стажга киритилиш ҳуқуқи билан 
оналарга болани парвариш қилиш учун бериладиган ҳақ тўланмайдиган 
таътилнинг узунлигини тартибга солувчи қонун ҳужжатлари; ҳомиладорликни 
сунъий равишда тўхтатиш (абортлар), ҳомиладорликка қарши воситаларни 
тарғиб-ташвиқ қилиш ва ишлаб чиқариш ҳамда уларнинг қўлланиши 
тўғрисидаги қонунчилик ҳужжатлари; ишлаётган болали аёлларга ўзининг 
навбатдаги таътилидан ёз даврида фойдаланиш ҳуқуқини бериш тўғрисидаги; 
ишлаётган аёлларга, агар фарзанд онанинг парваришига муҳтож бўлса, қўшимча 
ҳақ тўланмайдиган таътилни ушбу таътил вақтини меҳнат стажига киритиш 
билан бериш тўғрисидаги қонунчилик ҳужжатлари; 

ҳомиладор аёллар ва боқувчи оналарнинг, шунингдек, вояга етмаган 
болалари бўлган оналарнинг меҳнат қилиш шароитларини ва уларнинг 
меҳнатини муҳофаза қилишни тартибга солувчи меҳнат тўғрисидаги қонун 
ҳужжатлари; болали аёллар меҳнат фаолиятининг узунлигини тартибга солувчи, 
масалан, тўлиқсиз иш куни ёки тўлиқсиз иш ҳафтаси билан ишлаш ҳуқуқини 
берувчи; аёлларга ишга қабул қилишда рад этишни, иш ҳақининг 
камайтирилишини ва ҳомиладорлик ёки болаларнинг мавжудлиги сабабларига 
кўра ишдан бўшатишни таъқиқловчи қонунчилик ҳужжатлари. 
Ҳозирги демографик вазиятда демографик жараёнларга иқтисодий таъсир 
этишнинг демографик такрор барпо қилишнинг у ёки бу таркибий қисмларини 
оптималлаштириш учун мотивацияловчи механизми янада муҳим роль 

---

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 3, май-июнь, 2016 йил