U jo'Rayev, R. F a r m o n o V, s h. E r g a s h e V

Yevropa davlatlariga qaramlikning boshlanishi. XVII asrning 
о 'rtalaridan boshlab Turkiyadagi ichki ahvol yana keskinlasha boshladi. 
Davlat budjetida muntazam ravishda taqchillik holati yuz berdi. Endi 
Turkiyaning kuchsizlanishi jarayonini to'xtatishning oldini oUsh mumkin 
bo'lmayqoldi. 
Og 'ir ahvolda qolgan hukumat Yevropa madadiga tayanishni lozim 
ко 'rdi. Yevropa davlatlari savdogarlariga juda katta yengillik va imtiyozlar 
berila boshlandi. Masalan, Fransiya savdogarlari uchun atigi uch foiz 
miqdorida bojxona to'lovi joriy etildi. Natijada Turkiya bozorlari Yevropa 
tovarlariga to 'ldirib tashlandi. Bu esa mahalliy sanoatga о 'nglanmas zarba 
bo'Ubtushdi. 
Turkiya tashqi siyosatda borgan sari, birinchi navbatda, Angliya va 
Fransiya bilan yaqinlasha boshladi. Sultonlar nazdida ular Turkiyaning 
Rossiyaga qarshi kurashida ittifoqchilari bo 'lishlari kerak edi. Angliya va 
Fransiya hukumatlari  h a m mavjud vaziyatdan o'z manfaatlari yo'lida 
foydalanib qolish ishtiyoqi bilan yondilar. Ularning madadidan umidvor 
bo 'lgan Turkiya XVIII asrda Rossiya bilan bir necha bor urushga kirdi, 
biroq bu urushlarda Turkiya yengildi.  M a g ' l u b i y a t Turkiyada  h u k m 
surayotgan о 'rta asrlarga xos munosabatlarning butunlay chmyotganligining 
namoyishibo'ldi. 
Liga - ittifoq, birlashma. 
Savol va topshiriqlar 
1. XVI asr Usmonli turklar (Turkiya) imperiyasi tarixida qanday 
o'rin tutadi? 
2. Nega imperiyada uzoq vaqt ichki notinchlik hukm surdi? 
3. Turkiyaning Yevropa davlatlariga qaramligi qay tariqa sodir 
bo'ldi? 
4. Turkiyadagi Fransiya savdogarlariga qanday imtiyozlar 
berildi va nima uchun shunday qilindi? 
5. Turkiya - Rossiya munosabatlari haqida nimalarni bilib 
oldingiz? 
6. Siz mavzuni о 'rganish jarayonida XVIasr Turkiya imperiyasi 
kuch-qudratining cho 'qqisi asri bo 'Iganligini bilib oldingiz. 
XVI asr boshlarida yurtimizda qanday yirik tarixiy voqea 
yuz bergan edi? 
87 

---