U jo'Rayev, R. F a r m o n o V, s h. E r g a s h e V

1688- yilgi saroy to'ntarishi. 1658- yilda Kromvel vafot etdi. Uning 
о 'limidan ikki yil о 'tgach Respublika tuzumi  h a m barham topdi. Yangi 
dvoryanlar va burjuaziya mamlakatda Respublika tuzumidan norozi bo 'lgan 
katta yer egalari kayfiyatini ham hisobga olib monarxiyani qayta tiklashga 
qaror qildi. Bo 'lajak monarx oldiga inqilob oqibatida yangi dvoryanlar va 
burjuaziya qo 'lgakiritgan imtiyozlarni tan olish hamda parlament bilan keHshib 
ishlash sharti qo'yildi. 1660- yilda monarxiya qayta tiklandi. Taxtga qatl 
etilgan qirol Karl I ning о 'g 'li Karl П о 'tqazildi. 
1685- yilda uning ukasi Yakov II taxtni egalladi. U  m a m l a k a t d a 
k a t o l i k dinini  t i k l a s h g a  k i r i s h d i .  B u esa aholi  о ' r t a s i d a  k e s k i n 
norozilikni vujudga keltirdi. Burjuaziya va yangi dvoryanlar shunday 
sharoitda Yakov II ni  t a x t d a n  m a h r u m qilishga,  u n i n g  k u y o v i -
Gollandiya hukmdori Vilgelm 1П Oranskiyni Angliya taxtiga о 'tqazishga 
qaror qildilar. Vilgelm Oranskiy protestant edi. Uning Angliya taxtiga 
о 'tirishi mamlakatda katoliklikning kuchayishi xavfini butunlay bartaraf 
etardi. 
1688- yilda Vilgelm III Oranskiy o'z qo'shini bilan Londonga kirib 
keldi. Yakov II esa Fransiyaga qochib ketdi. Shu tariqa Angliya tarixida 
navbatdagi saroy to'ntarishi amalga oshirildi. Bu to'ntarish «Sharafli 
inqilob» deb ataldi. «Sharafli inqilob» uzoq davom etgan qirol va parlament 
о 'rtasidagi о 'zaro kurashga chek qo 'ydi. Vilgelm 1П Oranskiy parlament 
shartlariga rozi bo 'lganligi tufayligina taxtni egallay oldi. Parlament qirolga 
parlamentning, qirolning hamda hukumatning huquq va majburiyatlari 
yozilgan «Huquqlar deklaratsiyasi» deb nomlangan hujjatni taqdim etdi. 
48 

---

Qirol bu hujjatni imzoladi. Unga ko'ra, qirol qo'shin, sud, mamlakat 
moliyasi ustidan  b o ' l g a n hukmronlikdan  m a h r u m bo'ldi. Shu tariqa 
parlament bilan qirol о 'rtasidagi kurash parlamentning g 'alabasi bilan 
yakunlandi. Endi Angliyada kuchli parlamentli - cheklangan monarxiya 
tuzumio'matildi. 
Topshiriq 
VIII sinf «0'zbekiston davlati va huquqi asoslari» darsli-
gingizdan cheklangan monarxiya yana qanday boshqacha nom bilan 
atalishini toping.