Tuzuvchilar: M. J. Rajabov

50-rasm  «Bu  ayollar...».
66

---

Kichkina  bola  aldasa,  u  q o ‘li  b ilan  o g 'z id a n   c h iq a y o lg a n  
y olg'on  s o 'z la rn i  lo 'x ta tis h g a   harak at  q ilg a n d a y   o g 'z in i 
y o p a d i.  A g a r   b o la   o t a - o n a s i n i n g   p a n d - n a s i h a t l a r i n i  
cshitishni  x o h la m a s a ,  u  b a rm o q la ri  yoki  q o 'lla ri  bilan 
q u loqlarin i  bcrkitib  o lad i.  A g a r  bola  k o 'r is h n i  x o h la - 
m a g a n   n a rs a n i  k o 'r i b   q o lsa .  k o 'z la r in i   q o 'l la r i   bilan 
hcrkitadi.  In so n   b a lo g 'a tg a   yctgand a  un in g  yuz.ga  q o 'l  
Ickkizish  bila n   b o g 'liq   i m o - is h o r a la r i   n o z ik r o q ,  k am  
b ilin ad ig a n   b o 'l i b   b o r a d i - y u ,   a m m o   u l a r   m av ju d   va 
s a q la n i b   q o l g a n   b o 'l a d i .   A g a r   bu  i m o - i s h o r a   i n s o n  
t o m o n i d a n   n u tq   s o 'z la y o t g a n   v a q td a   ishlatilsa,  bu  u 
y o lg 'o n   g a p ira y o lg a n id a n   guvohlik  beradi.  A m m o   u  siz 
g a p ir a d ig a n   v a q td a   o g 'z i n i   q o 'l la r i   b ila n   y o p ib   o lsa , 
uning  o 'z i   e sh ita y o tg a n   b o 'ls a ,  bu  siz  a ld a y o tg an in g izn i 
his  qilay o tg anini  bildiradi.
N u tq   so 'zlov ch i  u c h u n   n o q u lay  m a n z a ra la rd a n   biri  — 
m a ’ruza  vaqtida  barcha  o d a m   qo'llarini  og'zi  oldida  ushlab 
turgan  a u d ito riy a n in g   k o 'rin ish id ir.  Kichik  a u d ito riy a d a  
yoki  k o 'z - k o 'z g a   tu shib   m u lo q o t  q ilayotgan  vaqtda  o ' z  
n u lqin gizni  to 'x ta tib   au ditoriyaga:  « M e n   a y tg a n   n a rs a - 
la r n i   h c c h   k im   i z o h l a s h n i   x o h l a m a y d i m i ? »   —  d e b  
m u r o j a a t   q i lis h   a q l d a n   b o ' l a d i .   Bu  o ' z   n a v b a t i d a  
a u d ito r iy a g a   o ' z   e ’tir o z la rin i  b ild irish,  s i / g a   esa  o ' z  
g a p in g iz g a   a n iq lik   kiritish  va  savollarga  ja v o b   bcrish 
im k o n iy atin i  yaratadi.
In so n   a ld a y o tg a n d a .  y o lg 'o n n i  y a sh iray o tganda  yoki 
y o lg 'o n   guvohlik  b e ra y o lg an d a   bu  im o - is h o r a la r,  s h u -  
n in g d e k ,  s h u b h a ,   i s h o n c h s i z l ik ,  y o l g 'o n   real  d a liln i 
b o'rttirish  kabilarni  h a m   bildiradi.  In so n   im o - is h o r a la r  
q i l g a n d a   bu   d o i m o   h a m   y o l g ' o n   g a p i r i s h   b e lg is i 
b o 'l a v c r m a y d i .   A m m o   bu  a l d o v n i n g   b i r i n c h i   belgisi 
b o ' l i s h i   m u m k i n   va  i n s o n   x u l q - a t v o r i n i ,   i n i o -  
ish o ra la rin i  k u z a tis h ,  sizn in g   s h u b h a n g iz n i   tasdiqlashi 
m u m k i n .   Bu  i m o - i s h o r a n i   b o s h q a   i m o - i s h o r a l a r  
m a jm u id a   k o 'rib   c h iqish  m aq sa d g a   m uvofiq  b o 'lad i.
67

---

D o k t o r   D e s t m o n d   M orris  rolli  o 'y i n   v aqtida  h a m -  
s h ira la r  bilan  e k s p e r im e n t  o 't k a z d i   va  ularga  b c m o rlatg a  
h o l a t la r i   h a q id a   y o l g 'o n   gapirLshga  k o 'r s a t m a   berdi. 
A ld a s h g a   t o ' g ' r i   k e lg a n   h a m s h i r a l a r   o ' z   d a v o l a n u v -  
chilariga  t o 'g 'r i   gapirg an   h am sh iralarg a  nisbatan  q o 'l - y u z  
imo-Lshoralarini  k o 'p r o q   ishlatishgan.  Hu  b o b d a   h a r   xil 
q o 'l - y u z   im o - is h o r a la ri  va  u larn i  vujudga  keltiradigan 
s h a ro itla r  h a qid a   s o 'z   yuritiladi.