Tuzuvchilar: M. J. Rajabov

q ilih  
t a n a  
h a r a k a t l a r i   t i l i d a   g a p ir i s h n i  
o'rgan ish   mumkin?
O 'z in g iz   h a r   kuni  hcch  b o 'lm a s a   o ' n   bcsh  daq iqa 
bo shq a  o d a m l a r   im o -is h o ra la rin i  o 'r g a n is h   h a m d a   talqin 
qilishga,  s h u n in g d c k .  o ' z   shaxsiy  im o -ls h o ra la rin g iz n i 
tahlil  qilishga  ajrating.  E k sp c rim cn ta l  m a y d o n   sifatida 
o d a m l a r   u c h r a s h a d i g a n   va  h a m k o r l i k   q i la d ig a n   h a r  
q a n d a y   jo y   b o'lav e ra d i.  X u su sa n ,  a e ro p o rt  inson  im o -  
ish o ra la lin in g   b a rc h a   qirralarini  kuzatish  u c h u n   qulay 
joy.  C h u n k i   bu  yerda  o d a m l a r   e m o ts iy a la rn in g   b u tu n  
g a m m a s i n i   ( r a n g - b a r a n g l i g i n i )   i m o - i s h o r a l a r   o r q a l i  
il'odalaydilar:  ehtirosli  x o hlsh n i  h a m ,  g 'a z a b n i   h a m ,  va 
h.k.  B u n d a n   tashqari,  kuzatish  u c h u n   rasm iy  qab ullar, 
i s h c h a n   u c h r a s h u v l a r ,   k e c h a l a r   va  b o s h q a   s h u   kabi 
t a d b i r l a r   h i s o b l a n a d i.  T a n a   h a r a k a tl a r i   lili  s a n ' a t i n i  
o 'r g a n i b ,   siz  k c c h a l a r g a   b o r is h i n g iz ,   b ir  b u r c h a k d a  
j i m g i n a   b u t u n   o q s h o m   o ' t i r i b   t a n a   h a r a k a t l a r i   tili 
m a r o s i m i n i   k u z a t i s h d a n   l a z z a t l a n i s h i n g i z   m u m k i n .  
T e lc k o 'r s a tu v la r   h a m   n o v c rb a l  o ' z a r o   m u lo q o t  x usu- 
siy atlarin i  o 'r g a n is h   u c h u n   ajo yib  i m k o n y a t  y a ra tad i. 
T c le v iz o rn in g   o v o z in i  o 'c h i r i b   q o 'y i b .  c k r a n d a   n im a  
b o 'la y o tg a n in i  faqat  tasvir  o rqali  billshga  harakat  qiling.
20

---

H a r   besh  d a q iq a d a   ovo/.ni  o c h ib   siz  o 'z in g iz n i  k o 'rsa tu v  
yo k i  k i n o d a g i   n o v e r b a l li k a n i   q a n d a y   t u s h u n a y o t g a -  
n in gizn in g   t o ‘g*riligini  tekshirib  q o 'y ish in g iz   m u m k in . 
S h u n d a   tcz   o r a d a   siz  b u l u n   d a s t u r n i   o v o z s iz   k o 'r a  
olishingiz  h a m d a   c k ra n d a   n im a   b o 'lay o tga nligini  karlar 
singari  t u s h u n a   o lishingiz  m u m k in .
/ /  
BOB.  SUIIBATDAGI  HU D IJl)  VA  MAYDONLAR
N im a   u c h u n   va  n im a   s a b a b d a n   hay v on lar.  q u s h la r   va 
b a l i q l a r   o ' z   y a s h a s h   h u d u d i n i   b c lg i l a s h l a r i   h a m d a  
q o 'riq la sh la ri  m avzusida  k o 'p la b   k ito b lar  va  m a q o la la r 
yozilgan?  B uning  c ’tiborli  jih a ti  n im a d a ?   Biroq  yaq in- 
da gina   o d a m d a   h a m   o 'z in in g   q o 'r iq la n a d ig a n   m a k o n   va 
m a y d o n la ri  borligi  a y o n   bo'ldi.  A gar  biz  u larni  o 'r g a n s a k  
va  m a ’n o s in i  tu sh u n s a k ,  biz  nafaqat  shaxsiy  va  bosh qa 
o d a m l a r   x u lq -a lv o ri  h a q id a g i  t a s a w u r l a r i m i z n i   b oyi- 
taniiz,  balki  bevosita  s u h b a t  c h o g 'id a   k o 'z im iz   ko'ziga 
tushib  turgan  h olatdagi  m u lo q o t j a ra y o n id a   boshqa  o d a m  
reaksiyasini  b a s h o ra t  qila  olam iz.
A m c r i k a li k   a n t r o p o l o g   E d u a r d   T . H o l l   i n s o n n i n g  
faz o v iy   e h l i y o j l a r i n i   o 'r g a n i s h   s o h a s i d a g i   a s o s c h i l a -  
r id a n   biri  cdi  va  60-y illar  bosh ida  « pro k sim ik a » 1  a ta -  
m a s in i  fanga  kiritdi.  U n i n g   bu  s o h a d a g i  ta d q iq o tla ri 
b i z n i n g   b o s h q a   i n s o n i y   m a v j u d o t l a r   b i l a n   o ' z a r o  
m u n o s a b a tla rim iz n i  y ang ic h a   tu sh u n lsh g a   olib  keldi.
M a ’lum ki,  h a r   bir  davlat  chc g ara si  a n iq   bclgilangan 
b o 'l i b ,   c h c g a r a   u s tu n l a r i   q o q i lg a n   a n i q   b c lg ila n g a n  
m ay d o n g a   va  bu  h u d u d n i  q o 'riq lo v c h i  c h c g ara   q o 's h i n -  
lariga  cga.
H a r   bir  davlat  ichida  m ustaqil  o 'l k a l a r   yoki  jadval 
shaklidagi  h u d u d iy   b o 'lin is h la r   h a m   m avjud.  Bu  m a y -  
d o n l a r   s h a h a r   d e b   a ta lad ig a n   ya n a d a   kichikroq  k o 'c h a -