Тузувчи : Файзуллаева Н

YAlpi ichki mahsulot va “Milliy ishlab chiqarish

sof mahsulotlari” tushunchasi

Avvallari markazlashtirilgan rajalashtirish amal qilgan mamlakatlarda ishlab chiqarish hajmini o‘lchash uchun “Moddiy ishlab chiqarish sof mahsulot” (MISM) nomini olgan miqdor qo‘llanilgan. MISM markaziy reja asosida yotuvchi harajat-mahsulot jadvalidan kelib chiqqan. MISM va YAIM orasidagi farq shuki, MISM tarkibiga amortizatsiya va nomoddiy xizmat sektoriga qo‘yilgan qiymatning ma’lum qismi qo‘yilmaydi. MISM tarkibiga moddiy ishlab chiqarish mahsulotining taqsimoti bilan bog‘liq xizmat kiradi, masalan, transportirovka, saqlash va marketing. Bunday xizmatlarga moddiy ishlab chiqarish jarayoni “davomi” deb qaralgan. Bundan tashqari, MISM tarkibiga ishlab chiqarish jarayonida qo‘shimcha qo‘shiladigan resurslar tarkibiga kirmasa-da MISMdan chiqarib tashlanmagan. SHu bilan bir vaqtda avvallari markazlashtirilgan rejalashtirish qo‘llanilgan turli mamlakatlarda nomoddiy xizmatlar orasida qaysilari kirishi amaliyotda turlicha hal qilingan.

SHunday qilib, MISM asosida YAIMni hisoblash uchun unga amortizatsiya va barcha nomoddiy xizmatlar qo‘shilgan qiymati, shu jumladan, davlat boshqaruv organ (DBO) lari qo‘shgan qiymat summasini qo‘shib va undan ishlab chiqarish jarayonida qo‘shimcha qo‘shiladigan resurslar sifatida qo‘llanilgan nomoddiy qiymatlar summasi ayrilganiga teng. Bunda to‘g‘rilash natijasida olingan YAIM qiymati ko‘p hollarda MISM ko‘rsatkichidan 20-30% yuqori bo‘lgan.