Тузувчи : Файзуллаева Н

              1 
Y = ---------- (a+I+G);     
            1-b 
Bu  yerda:  1/(1-b)  –  yopiq  iqtisodiyotda  soliqqa  tortish  hisobga  olinmagan  vaziyatda 
xarajatlar mul’tiplikatori; 
(a+I+G) – avtonom xarajatlar; 
b=MPC  –  istemolga  chegaralangan  moyillik  bo’lib  mul’tiplikator  miqdorini  belgilovchi 
asosiy omildir. 
Soliqqa  tortish  hisobga  olinganda  iste’mol  funksiyasi  o’zgaradi  va 
C=a+b(1-t)Y
 
ko’rinishni  oladi.  Bu  tenglamani  asosiy  makroiqtisodiy  ayniyatga  qo’yib  yechsak,  quyidagi 
natijani olamiz:  
            1          
 Y= --------------- (a+I+G) 
                 1-b ( 1-t) 
Bu yerda:  1 / (1-b(1-t) – yopiq iqtisodiyotda xarajatlar mul’tiplikatori;  
t – chegaraviy soliq stavkasi. 
                  t =ΔY/ΔT 
Bu yerda: ΔT – to’lanadigan soliqlar miqdorining o’sishi; 
ΔY – daromadlarning o’sishi. 
Progressiv  soliq  tizimi  mul’tiplikator  samarasini  yumshatadi  va  ishlab  chiqarish  hamda 
bandlilik darajalarini barqarorlashtiradi.  
Soliqqa  tortish  hisobga  olingan  holdagi  xarajatlar  mul’tiplikatori  soliqqa  tortish  hisobga 
olinmagan holdagi soliq mul’tiplikatoridan ancha kichikroq miqdorga ega, chunki daromadlarga 
aylangan  xarajatlarning  bir  qismi  soliqlarga  chegirilib,  muomaladan  chiqadi  va  mal’tiplikatsiya 
samarasini  pasaytiradi.  Bu  ikkala  formulani  solishtirganda  ham  ko’zga  tashlanadi.  Shuningdek 
ochiq  iqtisodiyotda  oshgan  daromadlarning  bir  qismi  importga  yo’naltirilishi  oqibatida 
muomaladan chiqib ketishi tufayli mul’tiplikator samarasi yopiq iqtisodiyotga nisbatan pastdir.  
Ochiq iqtisodiyotda davlat xarajatlari mul’tiplikator va muvozanatli ishlab chiqarish hajmi 
quyidagi tenglamalar sistemasini yechib topiladi: