Тузувчи : Файзуллаева Н

3. Pul bozorida muvozanat 
 
Pul  bozori modeli  pulga  talab  va taklifni  birlashtiradi.  Dastlab, soddalik uchun  pul  taklifi 
Markaziy Bank tomonidan nazorat qilinadi va  
(M/P)
s
 darajasida qayd qilingan deb olamiz. 
Agarda M -pul taklifini, P-narxlar darajasini bildirsa, M*/P* pul vositalarining real zahirasi 
miqdorini ko’rsatadi. 
                    
(M/P) s = M*/P* 
Bu yerda: M - pul taklifi darajasini bildiradi; 
P – baholar darajasi (ushbu modelda ekzogen o’zgaruvchi )ni ko’rsatadi. 
9.1-chizma  real  pul  taklifi  miqdoridagi  foiz  stavkasiga  bog’liq  bo’lmagan  vaziyatni 
ko’rsatadi.  Shuning  uchun  real  pul  vositalari  taklifi  grafikda  ko’rsatayotganimizdek  vertikal  
chiziq  ko’rinishiga  ega  bo’ladi.  Bu  holat  foiz  stavkasi  qanchalik  o’zgarishiga  qaramasdan  real 
pul taklifi miqdori o’zgarmasdan qolgan vaziyatni aks  ettiradi. 
Baholar  darajasini  ham  barqaror  deb  qabul  qilamiz.  Bu  holatda  real  pul  taklifi  M*/P*  ga 
teng va grafikda Ms to’g’ri chiziq ko’rinishiga ega bo’ladi. 
Pul  talabi  berilgan  daromad  darajasida  foiz  stavkasiga  teskari  proporsional  egri  chiziq 
ko’rinishiga ega.  Muvozanat nuqtasida pul talabi va taklifi o’zaro teng, (9.2-chizma). 
O’zgarib turuvchi foiz stavkasi pul bozorini muvozanatda ushlab turadi. Foiz stavkasining 
o’zgarishi  natijasida  iqtisodiy  agentlar  o’z  aktivlari  tarkibini  o’zgartirgani  tufayli  pul  bozorida 
muvozanatga  erishish  uchun  vaziyatga  ta’sir  etib  uni  o’zgartirish  zarur  va  mumkindir.  Agar  R 
juda yuqori bo’lsa, pul taklifi unga bo’lgan talabdan  yuqori bo’ladi. Iqtisodiy agentlar o’zlarida 
to’planib qolgan ortiqcha naqd pullarni aksiya va obligatsiyalarga aylantirib, ulardan qutilishga 
intilishadi. 
Yuqori  foiz  stavkasi,  ta’kidlanganidek,  obligatsiyalar  kursining    pastroq  darajasiga  mos 
keladi. Shu sababli, arzon obligatsiyalarni (kelajakda foiz stavkasi pasayishi oqibatida ular kursi 
o’sishini ko’zda tutib) sotib olish foydali bo’ladi. 
Banklar, Ms> Md bo’lgani uchun foiz stavkasini pasaytira boshlaydi. Asta-sekin iqtisodiy 
agentlar o’z avtivlari tarkibini o’zgartirishi va banklar tomonidan foiz stavkasining o’zgartirilishi 
oqibatida pul bozorida muvozanat tiklanadi. Foiz stavkasi pasayib ketgan holatda teskari jarayon 
ro’y beradi. 
 
 
 
 
 
R                                                                       R 
 
                                                                                                              Ms 
                       Ms 
 
                           
                                                                       Re 
                                                                                                                     MD 
 
      M*/P*               M/P                                                     M*/P*               M/P                   
 
 
9.1-chizma. Real pul vositalari zahirasi               9.2-chizma. Pul bozorida muvozanat 
                   taklifi grafigi                                                       modeli 
 
 

---

104 
 
 
 
 
                                                                       
    R          Ms2      Ms1   
  R                             Ms 
 
                                                                                    R2 
 
 R2 
                                                     M2d(Y2) 
 R1                                                                                     R1 
 
                                          M1d(Y1