Тузувчи : Файзуллаева Н


Milliy xisob tizimining  asosiy tushunchalari



Download 6,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/535
Sana25.01.2022
Hajmi6,61 Mb.
#409315
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   535
Bog'liq
Макроиқтисодиёт Янги УМК. 2021-2022 (1)

                      2.Milliy xisob tizimining  asosiy tushunchalari. 
 
      
Makroiktisodiet  fani  boshka  fanlar  kabi  kuzatishlarga  va    nazarietdan    asosalangandir.  
Kuzatishlar  esa  davlat  mikesidagi  fakulloda  kuzatishlar  va  iktisodiy  statistik  ma’lumotlar 
xisoblanadi. 
         Mikroiktisodiet faning juda kup  kursatgichlari  buxgalteriya 
xisobi  dagi  iktisodiy  kursatgichlari  boglangandir.  Makroiktisodiet  faninig  asosiy  kursatgichlari 
esa  milliy  xisob  eki  milliy    xisob  fanida  va  makrostatistika  fanida  taxlil  kilinadi.  Milliy  xisob 
fani,  davlat  mikesida,  ikki    eklamma    ezuvga    asoslangan    va  tartiblashtirilgan    statistik  
ma’lumotlarning  xisob-kitobini uz ichiga oladi. 
     Miliy xisob  fani  (tizimi)  xam 1936-1940 yillardan boshlab 
paydo  buldi  va  xozirgi  vaktgacha,    makroiktisodiet  fani  kabi,  rivojlanmokda    bu    fannig  
asoschilari golandiyalik statistik edvard Van Klif (1938) va Stoun, Darnsen,Fromen, Gryuzon va 
boshkalar xisoblanadirlar. 
       
Makriikisodietda  va  miliy  xisob  tizimida  ichki  yalpi    milliy  maxsulot    va  yalpi  ichki 
maxsulot  tushunchalari  ishlatiladi.    Bularni  ajratish  uchun  kuydagi  tushunchalarni  miliy  xisob 
tizimida  kiritilgan: 
     - iktisodiy manfaat markazi; 
     - iktisodiy xudud (territoriya); 
     - rezident. 
     Agar  uy    xujaligini    eki  korxona,    firma  va  tashkilotlarning  iktisodiy  faoliyati  (ularning 
xarajatlari  va  daromadlari    )ma’lum  siyosiy(yuridik)  subekt  bilan  boglangan  bulsa,    bu  subekt 
ularning iktisodiy manfaat markazi xisoblanadi. 
     Iktisodiy territoriya tushunchasi siesiy territoriya tushunchasiga mos kelmaydi. 
     Iktisodiy teritoriyaga  kuydagilar kiradi: 
     a)shaxs pul va tovarlar ozod xarakatlanadigan va davlat tomonidan boshkariladigan teritoriya; 
     b)teritorial va xalkoro suv xavzalardan xom ashe  va  yokilgi 
olish va foydalanish xukukiga ega bulgan joylar; 
     v)davlatning xavo yullari va maydonlari; 
     g)chet eldagi  shu davlat diplomatlik korxonalari,  xarbiy va 
ilmiy tashkilotlari kiradi; 
    d) ikkinchi  tomondan iktisodiy xududga boshka davlatning diplomatik 
va xalkaro tashkilotlari kirmaydi. 


14 
     Agar shaxs  (kishi) uy xujaligi,korxona,firma va tashkilotning iktisodiy manfaat markazi shu 
davlatning  iktisodiy  xudud  bilan boglangan bulsa uni shu dvlatning rezidenti deyladi. 
     Boshkacha kilib aytganda agar uy xujaliki eki firmalar  malum 
davlatning  iktisodiy  faoliyatiga  bir  yil  va  undan  kup  muddatda  ishtirok  esa  u  xolda  ular  shu 
davlatning rezidenti xisoblanadi. 
      
Rezident tushunchasi  fukarolik  eki millat tushunchalari bilan 
mos  tushmaydi.Demak  malum  davlatning  rezidenti  bular  chet-yel    elchixonalarning  
xizmatchilari    va  bir  yildan  kam  yashovchi  chet-yel  turistlardan  tashkari  xamma  yashovchi 
axolilar kiradi. 
     
Malum  davlatning    uy  xujaligi  xisobiga  kiruvchi  va  elchixonalarga  ishga  jalb  kilingan 
xizmatchilar xam shu davlatning rezidenti 
xisoblanadi. 
     
Chet elga xizmat kiluvchi kema,  samolet va ekipajlar  xam  shu 
davlatning rezidenti xisoblanadi. 
     
Chet-yel talabalari uz davlatlari  bilan  iktisodiy  alokalarni 
yukotmagan bulsa ular usha davlatning rezidenti xisoblanadi. 
     
Xalkaro  tashkilotlarning  xizmatchilari    bir    yildan    ortik    shu  davlatning    iktisodiy 
faoliyatga aralashetgan bulsa,  u xolda ular xam shu davlatning rezidenti xisoblanadi. 
      
Xozirgi  vaktda    Uzbekiston  Respublikasida  domiy  yashab  turgan  yoki  moliyaviy  yilida 
un  ikki  oygacha  bulgan  istalgan  davr  mobaynida    183  kun  yoki  undan  kuprok  muddatda 
Uzbekistonda turgan jismoniy shaxs Uzbekiston Respublikasining rezidenti deb karaladi. 
     Rezident  korxona-bu    malum  davlatning  iktisodiy  xududlarda  ishlab  chikarish  bilan  band 
bulgan  xamda  kushma,    aralash    korxonalar  va  chet-yel  firmalarning  va  korporatsiyalarning 
filiallari kiradi. 
     Shunday kilib ichki iktisodiet  xamma  rezident  va  rezident bulmagan iktisodiy xududdagi 
faoliyati kiradi. 
    Milliy iktisodietga fakat rezidentlarning faoliyati kiradi. 
 
           

Download 6,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   535




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish