Тузувчи : Файзуллаева Н

Davlat byudjeti defitsiti (profitsiti). 
2016 yil uchun Davlat byudjeti daromadlari prognozi 
101,3%ga  ijro  etildi.  Bu  esa  Davlat  byudjetining  YAIMga  nisbatan  0,1%  profitsit  bilan 
bajarilishi va Davlat byudjeti muvozanatini ta’minlash imkonini berdi. 
11.1-jadval 
                          
Davlat byudjeti daromadlar qismining ijrosi (yakunga nisbatan% da) 
 
Ko’rsatkichlar 
2011 
2012 
2013 
2014 
2015 
2016 
Daromadlar – jami 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
1. To’g’ri soliqlar 
26,4 
25,4 
24,2 
23,4 
24,1 
24,0 
Yuridik shaxslar foyda solig’i 
5,1 
4,7 
4,0 
3,5 
3,2 
3,0 
Jismoniy shaxslar daromad solig’i 
11,2 
10,8 
10,4 
10,3 
10,4 
10,1 
2. Egri soliqlar 
48,2 
49,0 
51,1 
53,1 
52,6 
51,5 
QQS 
27,9 
28,0 
28,8 
29,9 
29,7 
29,0 
Aksiz 
14,9 
14,9 
15,9 
15,6 
15,4 
15,3 

---

125 
3. Resurs to’lovlari va mol-mulk  solig’i 
15,4 
15,6 
14,8 
13,6 
13,2 
12,9 
4. Boshqa daromadlar 
10,0 
10,0 
9,9 
9,9 
10,1 
11,6 
        
Manba: O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi 
 
11.2-jadval 
Davlat byudjeti xarajatlari tarkibi (YAIMga nisbatan%da) 
 
Ko’rsatkichlar 
2011 
2012 
2013 
2014 
2015 
2016 
Harajatlar – jami 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
Ijtimoiy  soha  va  aholini  ijtimoiy 
qo’llab-quvvatlash harajatlari 
58,0 
58,9 
58,7 
58,8 
58,8 
58,9 
Iqtisodiyotga harajatlar 
11,5 
11,1 
10,6 
10,7 
10,5 
10,6 
Markazlashtirilgan 
investitsiyalarni 
moliyalashtirish harajatlari 
6,6 
5,4 
5,6 
5,1 
5,1 
5,2 
Davlat  hokimiyati,  boshqaruv,  sud  va 
o’z-o’zini  boshqarish  organlarini  saqlab 
turish harajatlari 
3,8 
4,1 
4,5 
4,5 
4,4 
4,4 
4. Boshqa xarajatlar 
20,1 
20,5 
20,6 
20,9 
21,2 
20,9 
 
Manba: O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi 
Mamlakatimiz byudjet siyosatini takomillashtirish yuzasidan birinchi yarim yillikda qabul 
qilingan,  byudjetlarning  daromad  bazasini  kengaytirishga,  byudjetlararo  munosabatlarni 
takomillashtirishga  va  byudjet  mablag’larining  xarajatlar  samaradorligini,  natijadorligini 
oshirishga  qaratilgan  chora-tadbirlar  hisobot  davrida  Davlat  byudjetini  mutanosib  ijro  etish 
imkonini berdi. 
Soliqqa  tortish  tizimini  soddalashtirishga  qaratilgan  byudjetlararo  munosabatlarning  va 
soliq  ma’muriyatchiligining  zamonaviy  mexanizmlari  joriy  etilayotganligi  qayd  etildi. 
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Mahalliy byudjetlarni shakllantirishda mahalliy davlat 
hokimiyati organlarining vakolatlarini kengaytirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi hamda  «Soliq 
ma’muriyatchiligini  tubdan  takomillashtirish,  soliqlar  va  boshqa  majburiy  to’lovlarning 
yig’iluvchanligini  oshirish  chora-tadbirlari  to’g’risida»gi  farmonlarining  tutgan  o’rni  alohida 
qayd etilib, ushbu farmonlarga muvofiq aholining real daromadlarini, hayoti darajasi va sifatini 
oshirish,  respublika  byudjetidan  moliyalashtirishga  bog’liqlikni  kamaytirish,  mahalliy  davlat 
hokimiyati  organlarining  mustaqilligini  kuchaytirish  maqsadida  hududlarni  kompleks 
rivojlantirishning  barqaror  moliyalashtirilishini  ta’minlash  mamlakatimiz  byudjet  siyosatining 
asosiy vazifasi etib belgilangan. 
Ushbu farmon doirasida joriy yilning 1 iyulidan 31 dekabriga qadar Toshkent shahrida va 
uning tumanlarida ularning byudjetlari daromadlari va xarajatlarining  yangi tuzilmasini nazarda 
tutuvchi tajriba o’tkazilmoqda. 
Ushbu  chora-tadbirlar  natijasida  Qoraqalpog’iston  Respublikasi,  viloyatlar  va  Toshkent 
shahar byudjetlarining xarajatlari ulushi davlat byudjeti tuzilmasida hisobot  yilida 53 foizgacha 
o’sdi. 
Hududlarning  mahalliy  byudjetlarni  mustahkamlashga  doir  zaxiralaridan  va  resurs 
imkoniyatlaridan  foydalanishni  kengaytirish  sohasida  olib  borilayotgan  chora-tadbirlar  tufayli 
o’tgan  davrda  bevosita  soliqlardan  tushgan  tushumlar  miqdori  5528,7  milliard  so’mni  tashkil 
etganligi  hamda  2016  yilning  shu  davriga  nisbatan  793,8  milliard  so’mga,  ya’ni  16,8  foizga 
o’sganligi deputatlar tomonidan ta’kidlandi. 
Shu  bilan  birga,  deputatlar  Davlat  byudjetining  va  davlat  maqsadli  jamg’armalari 
byudjetlarining daromadlarini shakllantirishdagi hamda mablag’laridan samarali foydalanishdagi 
xato  va  kamchiliklarga  to’xtalib  o’tdilar.  Xususan,  Davlat  byudjetining  hisobot  davridagi 
ijrosining  borishi  tanqidiy  tahlil  qilingan  holda,  mahalliy  davlat  hokimiyati  va  boshqaruvi 

---

126 
organlari 
tomonidan 
mavjud 
zaxiralar 
hamda 
resurs 
imkoniyatlaridan 
etarlicha 
foydalanilmaganligi qayd etib o’tildi. 
Jadal  ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirishga  doir  mintaqaviy  dasturlarni,  ayniqsa,  sanoat  va 
xizmatlar  ko’rsatishni  rivojlantirish  sohasidagi  dasturlarni  amalga  oshirish  orqali  tumanlar  va 
shaharlarning  subvensiyalarga  bog’liqligini  qisqartirishga  etarli  darajada  e’tibor  qaratilmayapti. 
CHunonchi, hisobot davrida sanoat sohasida mikrofirmalarga va kichik korxonalarga imtiyozlar 
berish hisobiga Qoraqalpog’iston Respublikasining atigi 9 ta tumani hamda Xorazm viloyatining 
7 ta tumani, shuningdek, 27 ta tuman va shahar subvensiyadan chiqarildi. Shu bilan bir vaqtda 73 
ta tuman hanuzgacha subvensiya holatida qolmoqda. 
Bundan tashqari, mamlakatimiz asosiy moliyaviy hujjatining hisobot davridagi ijrosiga oid 
materiallar  to’liq  taqdim  etilmaganligi  uchun  moliyaviy  idoralar  deputatlar  tomonidan  tanqid 
qilindi.  Shu  sababli  deputatlar  birlashmalarida  va  sohaga  oid  qo’mitada  muhokamaga 
tayyorgarlik ko’rish jarayonida qo’shimcha materiallar so’rab olindi. 
Umuman  olganda,  majlis  yakunlariga  ko’ra,  Davlat  byudjetining  va  davlat  maqsadli 
jamg’armalari  byudjetlarining  2017  yil  birinchi  yarim  yilligidagi  ijrosi  to’g’risidagi  hisobotni 
tasdiqlash haqida qaror qabul qilindi. 
 
4. O’zbekiston Respublikasi byudjet-soliq  siyosati va jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi