Tuzlar gidrolizi. Tuzlarning pH va poh qiymatlari

Tuzlar gidrolizi


Tuzlar gidrolizi. Tuzlarning pH va pOH qiymatlari Analitik reaksiyalar tuz hosil bo'lishi, ya’ni ularning bir turdan boshqasiga o'tishi bilan boradi. Shu sababli tuzlarning suvli eritmalardagi holati va ular bilan bog'liq bo'lgan kimyoviy jarayonlarni, ayniqsa, tuzlarning gidrolizini yetarlicha o'rganish zarur. Gidroliz eritmadagi tuz ionlari bilan suv molekulalarining o'zaro ta ’siri natijasida kuchsiz elektrolitlar hosil bo'lishi jarayonidir. Gidroliz natijasida ko'pincha eritmaning muhiti (pH i) o'zgaradi. Gidroliz jarayonida eritmada kuchsiz asos, kuchsiz kislota, gidroksotuzlar, kam eriydigan birikmalar, ba’zan kom ­pleks birikmalar hosil bo'ladi. Natijada gidroliz tufayli suvning dissotsilanish muvozanati
2H20 о H30 + + OH~ yoki H 20 H+ + OH~u yoki bu tomonga siljiydi. Buni quyidagi hollarda ko‘rish mumkin. Agar suvning H + ionlari tuz ionlari bilan biriksa, eritmada OH~ ionlari miqdori oshib ketadi ([H +] < [OFT]), bunda muhit ishqoriy bo‘lib qoladi (pH > 7). Agar tuz ionlari o ‘ziga OH- ionlarini biriktirib olsa, eritmada H + ionlari ko‘payib, (| H+| > fOH~]) eritma kislotali muhit namoyon qiladi (pH < 7).Uch xil tuzlar gidrolizga uchraydi:a) kuchsiz asos va kuchli kislotadan hosil b о ‘ I g a 11 tuzlar g i d г о 1 i z i kation bo ‘yicha gidroliz(NH4CI, ZnCI2, FcS04, M nCl2, A1C13 va boshqalar) deb aytiladi. Bunday tuzlar suvda critilganda tuz kationlari suv molekulasining O H ' ionlari bilan bogManib , kuchsiz elektrolit hosil qiladi. Eritmada H+ ionlari yig‘ilib, eritma kislotali muhitga ega (pH<7) bo‘ladi. Masalan:N H4C1 + H20 N H 4OH + HCI (molekular tenglama)
N H 4+ + H20 N H 4OH + H + (ionli tenglama)
Tuz tarkibidagi kation (Cu2+, Fe3+, Zn2+, C r3+, Bi3+, Co2+, N i2+) ko‘p zaryadli bo‘lsa, gidroliz bosqichma-bosqich boradi. Asosan birinchi bosqich amalga oshadi:FeCl2 + H 20 <-» FeOHCl + HCIFe+2 + H 20 <-> FeO H + + H + (1- bosqich)Ikkinchi va keyingi bosqichlar tashqi ta’sir (qizdirish, elektrolitlar) tufayli borishi mumkin:FeONCl + H20 Fe(OH)2 + HCI
FeON+ + H20 <-> Fe(OH)2 + H + (2- bosqich)b) kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil
b o ‘lgan tuzlar gidrolizi anion bo yicha gidroliz (N a2C 0 3, KCN, N a2S, CH3COONa, K2S va boshqalar) deb aytiladi. G idroliz natijasida OH~ ionlari yig‘ilib, eritma muhiti ishqoriy (pH > 7) bo‘ladiMasalan: Na2C 0 3+ H 20 <-> N a H C 0 3+ N a0H (1-bosqich) С О "2 + H 20 <-» HCO~ + OH"N aH C 03 + H 20 H 2C 0 3 + NaOH (2-bosqich) HCO " + H 20 H2C 0 3 + OH"
d) kuchsiz asos va kuchsiz kislotadan hosil bo'lgan tuzlar gidrolizi ham kation, ham anion bo‘yichagidroliz ((N H 4)2C 0 3, CH3C O O N H 4, (N H 4)2S va boshqalar) deb aytiladi. Bunday tuzlar eritm ada suv molekulasidagi H + va OH" ionlari bilan bog'lanadi. Gidroliz natijasida hosil bo'lgan elektrolitlarning dissotsilanish konstantasining qiymatiga qarab eritm a muhiti neytral, kuchsiz kislotali yoki kuchsiz ishqoriy bo'lishi mumkin. Masalan:
C H 3COONH4 + н 20 о с н 3с о о н + n h 4o h
C H3COO" + n h 4+ + h 2o C H 3COOH + n h 4o h
Gidroliz natijasida hosil bo'lgan C H 3COOH va N H 4OH ning dissotsilanish konstantasining qiymati bir-biriga yaqin bo'lganligi
sababli eritma muhiti neytral bo'ladi.Kuchli kislota va kuchli asosdan hosil bo'lgan tuzlar gidrolizga uchramaydi, chunki ular kuchsiz elektrolitlar hosil qilmaydi, ya’ni eritmada to'liq ionlarga ajraladi.Gidroliz qaytar jarayon bo'lib, har bir tuz gidrolizlanish konstantasi ATgjdr va gidrolizlanish darajasi h bilan xarakterlanadi. Anion bo'yicha gidrolizga uchraydigan tuzning gidroliz reaksiyasi tenglamasini yozib, massalar ta’siri qonuni asosida muvozanat konstantasini yozish mumkin:
H C 0 0 N a+ H 20 HCOOH + NaOH HCOO" + H20 HCOOH + O H '
К = [HCQQH] [oh~ ]
[h c o o -]-[h 2o]