Tushunchalar tahlili

“Tushunchalar tahlili” metodi

Tushuncha	Izoh
Pedagogika	Pedagogika – tarbiya nazariyasi va san'ati haqidagi fan. Yangi kishining dunyoga kelishi faqat tug'ilishdan iborat.Jismoniy hodisa emas.Bola tug'ilgandan keyin o'z zamonasining ijtimoiy taraqqiyot darajasiga ko'tarilishi, mavjud ijtimoiy-tarixiy tajribani egallashi, ijtimoiy munosabatlar tizimida o'z o'rnini belgilab olishi, tarixiy jarayonning faol ishtirokchisiga aylanishi, ya'ni tarbiya olishi kerak. Demak, tarbiya hamma vaqt mavjud bo'lgan jamiyatning (hayotning) doimiy va eng zarur funksiyasidir. U qiyin va murakkab maqsadga faqat tarbiya bilangina erishish mumkin.
Pedagogik tadqiqot metodlari	Ilmiy tadqiqot pedagogika fanini ham takomillashtirib borishga, ayrim pedagogik hodisalarni tekshirishga, ularni to’g’ri hal etish yo’llarini aniqlashga yordam beradi. Hozirgacha mavjud va ishlab chiqilgan quyidagi ilmiy-tadqiqot usullariga tayanib fikr yuritish mumkin: 1) Kuzatish usuli; 2) suhbat usuli; 3) Adabiyotlar bilan ishlash usuli; 4) Test, so’rovnomalar usuli; 5) Maktab hujjatlarini o’rganish; 6) Eksperiment, sinov usuli; 7) Matematik metod; 8) Tadqiqot natijalari va ularni amalga tadbiq etish usullari;
Kuzatish metodi	Kuzatish- o’rganishlozimbo’lganpedagogikhodisanima‘lummaqsadnuqtainazaridankelibchiqqanholdakuzatuvchikuzatishbayonnomasiniolibboradi. Kuzatish ob‘ektiga oid bo’lgan aniq faktik material tayyorlanadi.Kuzatish aniq belgilangan reja asosida olib boriladi. Kuzatishlar faqat oddiy hodisalarni kuzatish, ayrim dalillarni yig’ish, hisobga olish, aniqlash uchungina emas, balki ta‘lim-tarbiya jarayonini yaxshilash va mukammallashtirish maqsadida amalga oshiriladi. Ilmiy kuzatishlar esa nafaqat o’quvchilarning tabiiy faoliyatlarini, balki ularning ilmiy dunyoqarashlari shakllanishi, fikrlash jarayoni kuchi, xulosalar chiqarishdagi faolliklarini aniqlaydi hamda ularni tahlil etadi.Bunday kuzatishlar ta‘siri natijasida pedagogika fani mazmunining boyishiga sabab bo’ladi.
Eksperiment	Eksperiment – so’zi lotincha «sinab ko’rish», «tajriba qilib ko’rish» ma‘nosini anglatadi.Eksperimental – tajriba ishlari asosan ta‘lim-tarbiya jarayoniga aloqador ilmiy faraz yoki amaliy ishlarning tadbiqiy jarayonlarini tekshirish aniqlash maqsadida o’tkaziladi. Tajriba ishlari ta‘lim va tarbiya o’rtasidagi qonuniy aloqalarni aniqlash, natijalarni hisobga olish asosida yangi usullarin tadbiq etishga, ta‘lim-tarbiya samaradorligini oshirishga qaratiladi. Shuningdek, ta‘lim-tarbiya jarayonining borishini, tuzilish va natijalarini oldindan ko’ra bilish imkoniyatini beradi. Eksperiment usuli sharoitga qarab 3 xilda o’tkaziladi: 1) Tabiiy eksperiment. 2) Laboratoriya eksperimenti. 3) Amaliy tajriba.
Statistika	Hozirgi vaqtda quyidagi metodlar asosida ishlaydi. Bular: pedagogik kuzatish, so'rash, o'quvchilar faoliyati natijalari va o'quv -tarbiya muassasalari hujjatlarini o'rganish, pedagogik eksperiment, modellashtirish, ilg'or tajribalarni o'rganish va yoyish, sosiologik, matematika va statistika materiallarini ishlash kibernetika, anketa, intervyu olish va tasvirga olish singari metodlardan foydalaniladi.
Metod	Har bir predmet uning metodlari bilan chambarchas bog'langan. Pedagogika yosh avlodni tarbiyalash, bilimli qilish va o'qitishning real jarayonlariga xos bo'lgan ichki aloqa va munosabatlarini tekshirish hamda bilish usullari va vositalari majmuini tushunamiz. Fan metodlari uning metodologiyasiga mohiyati va prinsiplariga bog'liq bo'ladi. Pedagogikaning bunday mustahkam va ishonchli falsafiy asosi dialektik metoddir
Didaktika	Dialektik metod esa metofizika talqiniga qarama-qarshi o'laroq, o'qitish, bilim berish, tarbiyalash jarayonlarini va ularning mohiyatlarini o'rganishni talab etadi. Pedagogikao’zmazmuniniboyitishvayangilashmaqsadidamavjudpedagogikhodisavajarayonlarniuningmaqsadivavazifalarigamuvofiqkeladiganusullaribilano’rganadi. Shu ma‘noda pedagogikaning ilmiy-tadqiqot usullari deganimizda yosh avlodni tarbiyalash, bilimli qilish va o’qitishning real jarayonlariga xos bo’lgan ichki aloqa va munosabatlarni tekshirish, blish yo’llari, uslublari va vositalari majmuini tushunamiz. Boshqa fanlar qatorida pedagogika fani ham o’z tadqiqot ob‘ektiga va ilmiy tadqiqot metodlariga ega.
Metodologik asos	Pedagogika ilmiy tekshirishlari metodlaridan biri nazariy pedagogik g'oyalarni tahlil qilish metodidir.(Metod teoreticheskogo analiza pedagogicheskix idey).Bu metod ta'lim-tarbiyaning chuqur muhim masalalarini ilmiy umumlashtirish bilan emas. Balki uni amalga oshirishda yangi qonuniyatlarni tajribaga asoslangan(emprik metod) yordamida amalga oshiriladi.Buni quyidagi misol bilan isbotlash mumkin. Shaxsni umumiy maqsadli rivojlantirish, shaxsni har tomonlama rivojlantirish bilan o'zaro aloqadorlikda amalga oshadi.