Tursunova sohiba xo`jalik muomalalari ta`sirida balansda sodir bo`ladigan o`zgarishlar

Xo‘jalik jarayonlari natijasida balansdagi o‘zgarishlar
Korxona faoliyatini amalga oshirish davomida turli jarayonlar ro‘y berib, bu jarayonlar natijasida shu korxonasiga tegishli bo‘lgan xo‘jalik mablag‘lari va ularning tashkil topish manbalari tarkibiy va miqdoriy jixatdan o‘zgaradi. Balansga ta’rif berilganida uning ikki qismi - aktiv va passiv tomonlari mos ravishda xo‘jalik mablag‘lari va xo‘jalik mablag‘larini tashkil topish manbalarini aks ettiradi deyildi. Demak, tabiiyki, xo‘jalik mablag‘lari va ular tashkil topish manbalarining xo‘jalik jarayoni natijasida o‘zgarishi balansda o‘zgarish ro‘y berishiga olib keladi. Sababi o‘zgarish natijasida xo‘jalik mablag‘ining o‘zaro ikki turi yoki, mablag‘ manbalari turlarining ikki yoki undan ortig’i o‘zgarishi yoki ham mablag‘ va ham ular tashkil topish manbalari birdaniga o‘zgarishi mumkin.
Xo‘jalik jarayonlarining balansdagi o‘zgarishlarga ta’sirini 4 turga ajratish mumkin. Quyida shu xil o‘zgarishlarga misol keltiramiz.
1. Jarayon. Kassadan safar harajatlari uchun hisobdor shaxsga 5000 so‘m berildi. Bu jarayon natijasida balansdagi aylanma mablag‘lar bo‘limining pul mablag‘lari moddasida kamayish ro‘y berdi. Shu bo‘limning debitorlar moddasida esa, korxona uchun debitor bo‘lgan hisobdor shaxsning hisobdorlik summasi ko‘paydi. Ko‘rinib turibdiki, bu jarayon natijasida balansning aktiv qismidagi moddalarning birida ko’payish, yana birida esa kamayish ro‘y beradi. Balansdagi bu o‘zgarish bir xildagi o‘zgarish bo‘lib, uni shartli ravishda quyidagicha belgilaymiz: A + A -
2. Jarayon. Xodimlarga hisoblangan ish haqidan daromad solig’i ushlab qolinadi 20.000 so’m. Bu jarayonning ma’nosi shuki, xodimlar bilan mehnat haqi yuzasidan hisoblashish summasi kamaydi. Ushlab qolingan daromad solig’i byudjetga o‘tkazilishi lozimligi sasabli, byudjet bilan hisoblashish- summasi ko‘paydi.
Demak balans passivi bir moddasida ko’payish, ikkinchi moddasida esa kamayish sodir etildi. Shartli ravishda esa, bu o‘zgarish quyidagicha aks ettiriladi: P + P-