Turli vaziyatlarda insonlarga birinchi tibbiy yordam ko’rsatish

PATOFIZIOLOGIYA

• Burun qonashi qon tomirlar shikastlanganda rivojlanadi, burun bo’shlig’ining shilliq qavati esa tomirlarga boy. Qon ketish o’z-o’zidan yuzaga kelishi yoki jarohat natijasi bo’lishi mumkin. Burun qonashi dunyo aholisining 60 foizida sodir bo’ladi va 10 yoshgacha bo’lgan va 50 yoshdan oshgan insonlarda ko’proq kuzatiladi, ayollarga nisbatan erkaklarda ko’proq. Arterial gipertenziya fonida burun qonashi muddati uzoqroq bo’ladi. Antikoagulyantlar bilan davolash va qon kasalliklari ham epistaksisni chaqirishi, ham uning davomiyligini uzaytirishi mumkin. Qariyalarda burundan qon ketishi ko’pincha burun bo’shlig’i shilliq qavatining quruq va yupqaligi, yosh bilan bog’liq bo’lgan arterial gipertenziyaga moyillik va qon tomirlarining qisqarish qobiliyatining kamayishidan kelib chiqqan holda rivojlanadi.
• Bemorlarning 90-95 foizida burun to’sig’ining oldingi pastki qismi (Kisselbax chigali) epistaksisning manbai bo’lib, qolgan 5-10% hollarda maba sifatida burun bo’shlig’ining o’rta va orqa qismlari xizmat qiladi. «Signalli» burun qonashlari xavfli hisoblanib, ular to’satdan boshlanishi, qisqa muddat davom etishi va ko’p qon yo’qotishi bilan tavsiflanadi. Signalli qon ketishlar burun bo’shlig’idagi, yuz suyagidagi katta qon tomirning yorilishi, anevrizma yorilishi, yomon sifatli shishning parchalanishi bilan bog’liq bo’lishi mumkin. Shuningdek, burundan qon chiqishi o’pkadan qon ketishi (qizil, ko’pikli qon), yuqori oshqozon-ichak tizimidan qon ketishlarida (to’q, ivigan) ham kuzatilishi mumkin.