Turlari: Bayon o`tkazish

Inshoga tayyorlanish va insho yozish jarayoni

Imtihon inshosiga tayyorlanish borasida insho yozishning muhim besh
bosqichini alohida ta’kidlab o`tish joizdir. Bu bosqichlar quyidagilardan iborat:

1. 
   Insho mavzusini tanlash.
   
2. 
   Mavzuga doir materialni xotiraga jamlash.
   
3. 
   Jamlangan material asosida puxta reja tuzish.
   
4. 
   Rejaga muvofiq izchil ravishda insho yozish.
   
5. 
   Yozilayotgan inshoni ham mantiqiy-uslubiy jihatdan, ham grammatik jihatdan nazorat qilib borish.
   

Insho mavzusini tanlash

Bu bosqich inshoning muvaffaqiyatini ta’minlashda muhim o`rin tutadi. Odatda imtihondagi insho variantlarida uchta yoki to`rtta mavzu beriladi: bitta yoki ikkita adabiy, bitta adabiy-ijodiy, bitta yoki ikkita erkin (ijodiy-erkin) mavzu.

Puxta o`ylangan, har tomonlama fikrlab ko`rilgan mavzular insho yozishda muvaffaqiyat garovidir. Insho mavzusini tanlashda biz insho yozuvchilarga quyidagilarga amal qilishni tavsiya qilar edik:
Mavzu bo`yicha materialni qanchalik bilishini hisobga olish. Mavzular orasidan o`zini ko`proq qiziqtirganini tanlash.
3. SHunga o`xshash mavzularda insho yozish tajribasiga tayanish. Har yilgi insho mavzulari yangicha va favqulodda bir tarzda tavsiya etilishi va e’lon qilinishini nazarda tutadigan bo`lsak, har xil mavzularda insho yozib mashq qilib borishning ahamiyati yana ham bo`rtib ko`rinadi. Turli mavzulardagi insholarni yoza olish uchun esa adabiyotdan nazariy materialni puxta o`rganish, qo`shimcha adabiyotlarni o`qib borish va ijtimoiy hayotdagi dolzarb masalalar bilan qiziqib, ular haqidagi o`z nuqtai nazari va qarashlariga ega bo`lish zarur.

Mavzuga doir materialni xotiraga jamlash

Bu bosqichda mavzu doirasidagi xotirada saqlangan barcha fikrlar va dalillar yodga olinadi va tartiblashtiriladi. Yodga olingan materiallardan mavzuni yoritish uchun eng ahamiyatli va zarur bo`lganlari saralab chiqiladi.
Aytaylik, Zaynab va Omon obrazlarining ma’naviy qiyofasiga doir mavzu tanlangach, xotiraga H.Olimjonning tarjimai holi, «Zaynab va Omon» poemasining yozilish tarixi, poemadagi obrazlar, Zaynab obrazining va Omon
obrazining xarakterli xususiyatlari haqidagi materiallar keladi. Bularning barcha tafsilotlari insho uchun zarur bo`lmaydi. Oxirgisinigina chuqurroq eslash va mavzuga mos g’oyani ochish uchun tartiblashtirish kerak bo`ladi. Samimiyat, insoniy mehr-muhabbat, eskilik sarqitlariga murosasizlik, mehnatsevarlik, optimizm kabi insoniy fazilatlarning Zaynab va Omon obrazlari orqali ifodalanganini ko`rsatib beruvchi tafsilotlarni qay tarzda bayon qilish rejasi tuziladi.