Turkmen dilinin

(a, aa, o, ao, ö, öö,  u,  uu, ü, üü, 

y, yy,

i,  ii, we, e, ä: 

) many tapawutlandyrmaga ukyply çekimli  fonemanyň bardygyny 

belläpdirler.Türkmen diliniň akademiki gramatikasynda hem edebi  dilimizde  16 

sany  çekimli  fonemanyň  bardygy  ykrar  edilýär: 

at-aat,  ot-oot,  gal-gaal,  it-iit,

 

pil-piil, 

(Görogly ýedi pilden ok geçirýär. piilden däl). E-fonemasy  diňe  gysga, 

onuň 

geler-geer,  Sähet-Säheedow, Kömek-Kömeekow 

sözlerindäki ýaly uzyn 

aýdylyşy  wariant  hasaplanylýar.  Ä-fonemasy  diňe  uzyn  onuň 

ähli,  säher,

 

şäher  we  äkel,  akit,  äber 

sözleri ýaly progressiw sazlaşyk netijesinde dörän 

gysga  gömüşi  wariant  hasaplanylýar.

H. 

Bagyýew  „Dil  bilimine  giriş“  (Aşgabat,  1992)  kitabynda  türkmen 

dilinde  8  sany  çekimli  fonema  bolup,  olaryň  uzyn  hem  gysga  aýdylýan 

wariantlary bar -diýip ýazýar. Harp bilen fonema düşünjelerini  bulaşdyrmaklyk 

mekdep  grammatikalarynda hem dowam edip gelýär.  Her fonema üçin  aýratyn 

harp  almak  ýörelgesine  esaslanýan  fonematik  ýazuwymyzy  kämilleşdirmek 

üçin  edebi  dilimizdäki  çekimli  fonemalaryň  düzümini-sanyny  anyklamak  iň 

derwaýys  meselelerden  biridir.

Türkmenistanyň  birinji  lingwistik  gurultaýyna  (1936  ý)  çenli 

uzyn 

çekimliler