Turkiy Guliston yoxud Axloq

 
NAZARI IBRAT
Nazari ibrat deb har bir narsaga sinchiklab boqub, shundan o’ziga bir hissa
ibrat olmoqni aytilur.
Xulqlarning eng afzali, insonlar uchun eng keraklisi nazari ibratdur. Inson
nazari ila boqub dunyo kitobindan o’z qadr-hissasini bilub olmak lozimdur.
Ma’rifat sohibi bo’lmak uchun ahvoli olamdan xabardor bo’lmak kerak.
Shuning uchun aql sohiblari, fatonat egalari o’zlariga foydasi bo’lsa-bo’lmasa
sinchiklab qaragan narsalardan bir hissa olmay qo’ymaslar. Hozirgi
zamondagi taraqqiy qilgan millatlarning hunar va san’atlarining barchasi ilmi
va nazari ibrat soyasida namoyon o’lub, olamni munavvar va musaxxar
qilmishlar. Bizim shariati islomiyada har narsani e’tiborga olub, shundan
ibrat hosil qilub, axloqini tuzatmak vojibdur. Hazrati Ali raziyallohu anhu:
«Dunyoda eng muntazam dorul-ulum nazari ibratdur . Ibrat ko’zlarining
pardasi ochilmagan kishilar dunyo kitobida yozilgan haqiqatni ko’rolmaslar.
Koinot kabi mukammal bir sahnai ibratdan foydalana olmagan kishi hech bir
muallimi hikmatdan bahramand bo’lolmas», – demishlar.
Mavlono Rumiy: «Janobi Haqning osori qudratlarini basirat ko’z ila,
nazari ibrat ila tamosha qilinsa, ko’p hikmatlar ko’rilur. Chunki haqiqat
ilmining muallimi chashmi ibratdur. Haq chashmi ibrat ila mushohada
qilinur», – demishlar.
Bir ko’r hazrati Luqmonning oldilariga kelub, «agar ko’zimni ochsangiz,
men sizga qul bo’lurman», – demish. Hakim ko’rni ma’rifat sohibi ekanini
bilub, jonim, ko’zingning pardasini ochmoq mumkin, lekin nazari ibratni

---

ochmoq qo’limdan kelmaydur», – demishlar. Ko’r: « Yo Luqmon! Sizning
shuhratingiz faqat parda ochmoqdan iborat bo’lsa, sizni hakim demay tabib
demak lozim ekan», – deb hazrati Luqmonning ibrat ko’zini ochmishdur.
Janobi Haq biz musulmonlarning ham ko’zimizdan g’aflat pardasini ko’tarub,
ibrat ko’zlarimizni ochsa edi.
 
Och ko’zlaringni, bas, bu qadar g’aflat, ey ko’zim,
Umring g’animat, och nazari ibrat, ey ko’zim!
Ibrat ko’zingni ochmasang, atrofingga boqub,
Bir-bir ketar qo’lingdan uchub davlat, ey ko’zim!
Mol o’lsa borcha hamdam-u yor-u birodaring,
Qochgay urug’laring yo’q esa, sarvat, ey ko’zim!
Hosili zamonda ilm ila davlatda e’tibor,
Sarmoyai saodat har millat, ey ko’zim.