Turkistonning Rossiya imperiyasi tomonidan bosib olinishi. Mustamlakachilik idora usulining joriy etilishi

Xiva xonligiga yurish. Fon Kaufman 1873-yil bahorida 12 mingdan ortiq zobit va askar, 56 ta to’p-zambaraklar bilan Xiva xonligiga yurish boshladi. Ayni paytda Xivaga qarshi Orenburg, Mang’ishloq, Krasnovodsk, shuningdek Kavkaz okrugi qo’shinlari ham yurishga kirishgan edi. Umumiy qo’mondonlik Kaufman zimmasiga yuklatilgan edi. Xiva xoni Muhammad Rahimxon bosqinchilarga qarshi o’z qo’shinlarining bir qismini Muhammadmurod devonbegi boshchiligida Chorjo’y tomonga, yana bir qismini Eltuzar inoq boshchiligida Qo’ng’irot tomonga, yana bir qismini amir To’ra boshchiligida Xazaraspga, Inoqbek boshchiligidagi qismni Xo’jayliga safarbar etdi. Xon Rossiya imperiyasi qo’shinlariga bas kelolmasligini anglab etgan edi. Amudaryo bo’ylarida qirg’inbarot janglar bo’ldi. 1873-yil 18-may kuni Kaufman otryadlari Amudaryodan o’tib Xazaraspni egalladi, Qo’ng’irot va Xo’jayli shaharlari, Mang’it qal’asi zabt etildi, talandi. Istilochi qo’shinlar Xivaga yaqinlashib qolganda Muhammad Rahimxon poytaxtni tashlab chiqadi va Izmiqsho’r tarafdagi turkman ovuliga yashirinadi. Xivalik Otajon to’ra Kaufman huzuriga borib shaharni vayron etmaslikni so’raydi. Kaufman shaharni zabt etib, Otajon to’raga xonni topishni buyuradi va xon xazinasini, moddiy-ma’naviy boyliklarni qo’lga kiritadi.

1873-yil 12-avgustda Xivaga yaqin Gandimiyon qishlog’ida Kaufman bilan Rahimxon uchrashuvi bo’ladi va tarixda Gandimiyon shartnomasi deb nom olgan shartnoma imzolanadi. Shartnomaga muvofiq Xiva xonligi Rossiyaning vassaliga aylantirildi. Amudaryo quyi oqimining o’ng tomonidagi yerlar Rossiya imperiyasi tarkibiga kiritildi, xonlikka oltin hisobida 2 million 200 ming so’m tovon to’lash yuklatildi. Rossiya savdo-sanoatchilari Xiva xonligida bojsiz savdo qilish, xonlik hududida yer olish, sanoan korxonalari qurish xuquqini oldi. Xon o’zini Rossiya podshohining itoatkor xizmatkori, deb tan olishga majbur bo’ldi.