TÜRKÇE – DİLBİLGİSİ kelime (sözcük)

SORU ZAMİRLERİ :

Soru sorarak adların yerine geçen eklerdir.Soru yoluyla varlık ve adların yerini tutarlar. Bu sözcüklerin yanıtı yine bir adıl ya da addır. Bütün adıllar gibi ad soylu sözcüklerin bütün özelliklerini taşırlar.Hem tamlayan hem de tamlanan olurlar.İyelik ve ad durumu eklerini alabilirler.Çoğul eklerini alabilirler.En çok kullanılan soru adılları şunlardır : Kim , kimi , kimin , kime , kimde , kimden ,ne , neyin , neye ,neden , nesi ,kaçı , kaçıncısı , kaçıncıdan , kaçıncı , kaça , kaçta , kaçtan , kaçıncıya , hangisi , hangisine , hangisinde , hangisinden , hangileri , hanginiz , ne kadar , neyi , nerede ...

Çiçekleri kim kopardı ? Burada ne arıyorsun ? Kimdi bu ? Neydi bu ?

Soru sıfatları soru zamiri olurlar : Hangi ev ? Hangisini istersin ?

sıfat zamir

Ne kadar elma istersiniz ? Ne kadar istersiniz ?

sıfat zamir
Soru adılları da öteki adıllar gibi ilgeçlerle kullanılır : ne gibi , kim gibi , kimin gibi , hangisi gibi , kimin kadar , hangisi kadar , neye göre , kime göre , hangisine göre , kim için , kimin için , hangisi için ...
EK BİÇİMİNDEKİ ZAMİRLER :
İyelik Zamirleri :
Sonuna eklendikleri isimlerin kime,neye,kaçıncı şahsa ait olduğunu gösteren eklere iyelik zamiri denir.

(Benim) ev-im (Bizim) ev-imiz (Benim) silgi-m (Bizim)silgi-miz

(Senin) ev-in (Sizin) ev-iniz (Senin) silgi-n (Sizin) silgi-niz

(Onun) ev-i (Onların) ev-leri (Onun) silgi-si (Onların) silgi-leri


İlgi Zamiri :

Tamlayan halindeki isimlerle,aynı haldeki zamirlerin sonunda bulunan ve onlarla ilgili bir ismin yerini tutan –ki ekine ilgi zamiri denir. Eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.

YALIN TAMLAYAN HALİNDE İLGİ ZAMİRİ

Özel İsim : Orhan Orhan’ın Orhan’ınki

Şahıs zamiri : Ben Benim Benimki

İşaret zamiri : Bu Bunun Bununki

İsim : Ev Evin Evinki

Zamir “n”si :

Bir iyelik eki ile bir ad durumu eki arasında bulunan “n” ekine zamir “n” si denir.

Oku – duk – u – n - u > okuduğunu

Ey.Kökü. Ey.Ad. 3.t.iy. Zam.n’si Bel.ad.dur.eki
Dalışını < dal - ış - ı - n - a

Ey.kökü Ey.Ad 3.tek.iy. Zam.n’si Yön.ad dur.eki

ZARFLAR ( BELİRTEÇLER ):

Fiillerin ,sıfatların ve başka zarfların anlamlarını kuvvetlendiren veya sınırlandıran sözcüklerdir.

Tek başlarına iken birer isim olan zarflar,başka sözcüklerle ilişkiye sokularak yön,zaman,hâl,azlık-çokluk bildirirler.Zarflar ; sıfatların,fiillerin,başka zarfların önüne gelerek onların anlamını etkilerler.Çekim eki almazlar.Tümcelerde zarf tümleci olarak görev alırlar.

ZARFLARIN ÇEŞİTLERİ:

1.)Yön Zarfları : Bu zarflar eylemin yönünü gösterirler.Ancak eylemin yönünü gösteren bu zarflar aynı zamanda yer de ifade ederler.İleri,aşağı,geri,yukarı,beri,içeri,dışarı,öte,alt,yan,karşı,uzak,yakın...

2.)Zaman Zarfları : Zaman ifade eden bu sözcükler,zarf olarak kullanılan çeşitli zaman isimleridir.Başlıcaları şunlardır : dün , yarın , şimdi , artık , daima , yazın , kışın , sonra , hep , er , geç , erken , daha , öğleyin , henüz , gene , yine , akşam , sabah , nihayet , hâlâ , sabahleyin , akşamleyin , hemen ...

Yarın görüşelim. Dün geldim. Oyun şimdi başlıyor. Oraları yazın gezdik.Hâlâ gelmedi.

3.)Hâl Zarfları :Hâl ve tavır ifade eden zarflardır.Nasıllık ,nicelik,durum ve tavır ifade eden isimler hâl zarfı olarak kullanılabilirler.bu sebeple bu zarflerın sayıları sınırsızdır.

Güzel konuştun. Kardeşçe geçinelim. Cahilce davranma. Durmaksızın yürüdüm....

4.)Azlık-Çokluk Zarfları : Miktar ve derece bildiren , azlık-çokluk ifade eden zarflardır.Derece de bildirirler.Bir eylemin,bir sıfatın, bir zarfın anlamını pekiştirirler,artırırlar veya azaltırlar.Sayıları fazla değildir.Başlıcalarını örneklerle gösterebiliriz.

EN : En üstünlük ifade eder. Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.

DAHA :Üstünlük ve karşılaştırma ifade eder. Bu ev daha güzelmiş.

PEK , ÇOK , GAYET , FAZLA , AZ , BİRAZ , FEVKALÂDE : Değişik ölçülerde miktar bildirirler. Bu iş onu çok sevindirdi.Filmi pek beğendim. Şundan biraz alır mısınız ?

Ayrıca seyrek , eksik , sık , bol , fazlasıyla , çokça , hesapsız gibi sözcükler de azlık-çokluk zarfı olarak kullanılır. Para üstünü eksik almışım. Onunla seyrek görüşüyoruz. Bonncukları ipe sık dizeceksin. Öğretmen notlarımızı bol vermiş.

5.)Soru Zarfları :Eylemin anlamını soru yoluyla etkileyen sözcüklerdir.Soru zarfları şunlardır : ne , nasıl , hani , ne kadar , ne biçim .

Nasıl gitti anlamadım ? Ne biçim çalışıyorsun ? Bunu nasıl çalıştırdın ?

Zarf Fiiller ( Ulaçlar-Bağ Fiiller ) :

Eylemsilerin bir bölüğüdür.Eylemsiler, eylemden türediği halde aldığı eylemsi ekleriyle adlaşan ve bir miktar eylem hissi vermekle birlikte eylemin bütün özelliklerini göstermeyen sözcüklerdir.Eylem çekime girmezler.Ad çekim eklerini alırlar.Yan cümle kurarlar.Olumsuzları yapılabilir.Ulaçlar (zarf fiiller , bağ fiiller ),ortaçlar (sıfat fiiller ),eylemlikler (isim fiiller ) olmak üzere üç çeşidi bulunur.

Zarf-fiiler birleşik cümle kurarlar.Birleşik cümlenin yan cümlesinin oluşturulmasında görev alırlar.Cümlede zarf tümleci görevinde bulunurlar.

Türkiye Türkçesinde ulaç eylem kök ve gövdelerine /–p , -ıp , -ip , -up , -üp / -arak ,

-erek / -a , -e / -ınca , -ince , -unca , ünce / -madan , meden / -maksızın , -meksizin / -dıkça,

- dikçe , -dukça , -dükçe / -tıkça , -tikçe ,-tukça , -tükçe/-alı , -eli /-ken / -dığında , diğinde ,duğunda , düğünde /-tığında , tiğinde , tuğunda , tüğünde / ekleri getirilerek yapılır .

Ayşe,eve gelip hemen ödevlerini yapmaya başladı.

Yan Cümle Temel Cümle

Yapısına Göre : (Eylemsiyle kurulan) Birleşik Cümle

Ayşe , eve gelip hemen ödevlerini yapmaya başladı.

Gerçek Özne Zarf Tümleci Zarf Tümleci Belirtili Nesne Yüklem

Okula geldiğinde zil çalmıştı. Durmaksızın konuşuyordu.
Eylemlikler : Türkiye Türkçesinde eylem kök veya gövdelerine /-mak , -mek / -ma , -me /

-iş , -ış ,-uş , -üş /ekleri getirilerek yapılır.

Okuyup yazmak onun en büyük dileğiydi. Gülüşü , konuşması çok güzeldi.
NOT : Eylemsilerin (Fiilimsilerin ) üçüncü bölüğü olan sıfat fiiller , sıfatlar bölümünde verilmişti .


Sıfatlar
A. Sıfatların Özellikleri

B. Sıfat Çeşitleri

1. Niteleme Sıfatları

2. Belirtme Sıfatları

a. İşaret Sıfatları

b. Sayı Sıfatları

i. Asıl Sayı Sıfatları

ii. Sıra Sayı Sıfatları

iii. Kesir Sayı Sıfatları

iv. Üleştirme Sayı Sıfatları

v. Topluluk Sayı Sıfatları

c. Belgisiz Sıfatlar

d. Soru Sıfatları

Tanımı

Özellikleri

Örnekler

C. Sıfatlarda Anlam

1. Sıfatlarda Anlam Kuvvetlendirme

2. Sıfatlarda Anlam Daraltma

3. Sıfatlarda Karşılaştırma

D. Yapı Bakımından Sıfatlar

1. Basit Sıfatlar

2. Türemiş Sıfatlar

3. Birleşik Sıfatlar

a. Kaynaşmış birleşik sıfatlar

b. Kurallı birleşik sıfatlar

4. Pekiştirilmiş Sıfatlar

5. Kelime Grubu Hâlindeki Sıfatlar