Turizmning zamonaviy turlari

3. Turistik korxonalarida marketing strategiyasi

Butunjaxon turistik tashkilotning (BTT) tushunchasiga ko’ra, turizm faqat iqtisodiy hodisa bo’lib qolmasdan, balki bir vaqtning o’zida ijtimoiy, madaniy, ekologik va siyosiy hodisa hamdir. Bunga binoan, marketingdan foydalanishda barcha aytib o’tilgan omillardan yuqori darajada foydalanish lozim. Bunda u ko’proq turistik firmalarni ham, iste‘molchi mijozlarning ham manfaatlarini ifoda etadi. Turizm sohasisiz murakkab tizim bo’lib, u iqtisodiyot, siyosat, ekologiya, madaniyat bilan yagona bo’lgani uchun ijobiy marketing natijasiga erishish uchun xilma-xil tashkilot va korxonalar marketingini o’zaro muvofiqlashtirishi kerak.

Turizmdagi marketing tamoyillari boshqa sohaga nisbatan yanada ko’proq to’liqroq va o’tkir tavsifga egadir. Ular savdo siyosatida muhim omil bo’lib, iste‘molchilarning talabini o’rganish bilan bir qatorda turist-iste‘molchilarning muammolarini aniqlashda asos bo’lib qoladi. «Ehtiyojlarni aniqlang va ularni qondiring» - bu ibora turizmdagi marketing tamoyillarini yetarli darajada ta‘riflaydi.

Marketing mohiyatini yanada aniqroq tushunish uchun uni tijorat harakatlarining tamoyillari bilan taqqoslash kerak. Hech Shubhasiz, bu ikkita tamoyil bir-biriga yaqin, ammo marketing ko’proq vazifalarni yechadi. Bu holat amerikalik mutaxassis T. Levit tomonidan juda yaxshi ifodalangan. U quyidagilarni e‘tiborga olgan: «Sotuv bo’yicha tijorat harakatlari» - bu sotuvchining ehtiyojlarini qondirishga bo’ysinishi, marketing esa haridorning ehtiyojlariga bo’ysinishi. Sotuv bo’yicha tijorat harakatlari – sotuvchining tovarini naqd pulga aylantirish bo’yicha ehtiyojlarini amalga oshirish, marketing esa mijozning ehtiyojini tovar orqali va bu tovarni yaratish hamda iste‘mol qilishning bir qator omillari bilan bog’liq masaladir.

Tijorat harakatlarni jadallashtirish tamoyillarida e‘tiborga olinadigan asosiy ob‘ekt – mavjud bo’lgan turistik mahsulot, foydali sotuvni ta‘minlash esa kuchli tijorat harakatlarni va rag’batlantirish vositalarni talab etadi.

Tijorat harakatlari va marketingni jadallashtiruvchi tamoyillarini solishtirish

Tamoyil	E‘tibor ostidagi asosiy ob‘ekt	Maqsadga yetishish vositalari	Foyda oshiradigan manbalar
Tijorat harakatlarini jadallash-tirish	Turistik mahsulot	Sotuv tizimini takomillashtirish, reklama, sotuvlarni rag’batlantirish	Sotuvlar hajmining o’sishi
Marketing	Iste‘molchilarning ehtiyojlari	Marketing majmuasi	Iste‘molchilarning ehtiyojlarini qondirish

Milliy turistik mahsulot reklamasining samaradorligini quyidagi ma‘lumotlar ifoda etadi: Fransiyada aytib o’tilgan maqsadlarga sarf bo’lgan 1 dollarga 300 dollarlik daromad olinadi. Buyuk Britaniyada bu ko’rsatkich pastroqdir va 220 dollarni tashkil etadi.

Marketingni milliy darajada qo’llash turizm sohasini vujudga kelishi va rivojlanishi jarayonining shakllanishi va amalga oshishida maqsadga to’g’ri keladi. 4. Majmuali xizmat

Majmuali xizmat, ya‘ni turistlarga yagona «paketda» sotiladigan xizmatlarning standart yig’imi asosiy turistik mahsulotni tashkil qiladi.

Chet elda standart yig’imlari yoki xizmatlar paketi asosida sotiladigan turistik sayohatlar odatda, pekidj-tur deb ataladi. Ular ko’pgina turistik firmalarning faoliyatida bosh vosita bo’lib hisoblanadi.

Aytib o’tish kerakki, pekidj-turga bo’lgan talab darajasi mamlakatlar orasida farqlanadi. Ular ulushi barcha sayohatlar ichida 38 % gacha bo’lgan Belgiya, Germaniya, Niderlandiya, Buyuk Britaniya va Daniya kabi mamlakatlarda eng katta e‘tiborga sazovor. Gresiya, Ispaniya, Italiyada pekidj-turlarga bo’lgan talab darajasi 30 % ni ham tashkil qilmaydi.Turistik xizmatlarning umumiy tavsiflari bir qatorda o’ziga xos farqlarni ham kiritish kerak.

Birinchidan, bu xilma-xil komponentlar orasida uzviy munosabatlarning murakkab tizimi bilan tavsiflanadigan xizmat va tovarlar (moddiy va nomoddiy komponentlar)ning majmuasi.

Ikkinchidan, turistik xizmatlarga bo’lgan talab daromad va baholar darajasiga nisbatan juda sezgir, ammo ko’p hollarda siyosiy va ijtimoiy sharoitlarga ham bog’liqdir.

Uchinchidan, iste‘molchi, odatda turmahsulotni iste‘mol qilishdan oldin uni tasavvur qilolmaydi. Ko’pgina hollarda iste‘mol o’zi turxizmatni yaratgan joyda amalga oshiriladi.

To’rtinchidan, iste‘molchi mahsulotni iste‘mol qiladigan joyga yetib borish uchun ma‘lum masofani bosib o’tishi kerak.

Beshinchidan, turmahsulot atrof-muhit va vaqt kabi o’zgarishlarga bog’liq bo’ladi. U talabning tebranishi bilan tavsiflanadi.

Oltinchidan, turistik xizmatlarning taklifi egiluvchan bo’lmagan ishlab chiqarishdan farq qiladi. Ular bevosita faqat ma‘lum joyda iste‘mol qilinadi.

Mehmonxona, tayyoragoh (aeroport), dam olish maskanlari mavsum oxirida boshqa mintaqaga ko’chirilmaydi. Ular talab o’zgarishi bilan vaqt va atrof-muhitga moslasha olmaydi.

Yettinchidan, turistik mahsulot ko’pgina korxonalar harajatlari bilan yaratiladi. Ulardan har bittasi ishning o’ziga xos mehnat usullari, maxsus ehtiyojlari va xilma-xil tijorat maqsadlariga egadir.

Sakkizinchidan, turistik xizmatlarning mayda kamchiliklari mavjud bo’lgan holda, yuqori sifati ta‘minlanmaydi. Chunki turistlarga xizmat ko’rsatish xuddi Shu ayda-chuyda va kichik detallardan iborat bo’ladi.

To’qqizinchidan, turistik xizmatlar sifatiga baho berish sub‘ektiv fikrlarga bog’liq bo’lib, iste‘molchining sotib olinadigan xizmatlar paketi bahosiga bevosita aloqasi bo’lmagan shaxslar (masalan, mahalliy fuqarolar, turistik guruhlarning a‘zolari) katta ta‘sir ko’rsatadilar.

O’ninchidan, turistik xizmatlarning sifatiga fors-major (kutilmagan holat) tavsifiga ega bo’lgan tashqi omillar o’z ta‘sirini ko’rsatadi (tabiiy sharoit, ob-havo, turizm sohasidagi siyosat, xalqaro vaziyat va h.k.).