Turizm sohasida xalqaro xavfsizlikning huquqiy asoslari

Bojxonaga oid turizm rasmiyatchiligi.
 
Xalqoro turizm rivojiga turli davlatlar bojxona 
tizimlari sezilarli ta’sir qiladi. Bojxona qonunchiligi xalqaro turizm faoliyati rivojini qo‘llab-
quvvatlashi ham, turli turizmga oid rasmiyatchiliklarni murakkablashtirish yo‘li bilan tusqinlik 
qilishi ham mumkin. 
Turizm bo‘yicha Gaaga deklaratsiyasi 1989-yil davlatlar va turistik pasportlari, vizalar, 
tibbiy va valyuta nazorati, sayohat, safar va istiqomat qilish bilan bog‘liq turizm rasmiyatchiliklari 
va bojxona tartiblarini osonlashtirish bo‘yicha qat’iy choralar ko‘rish lozimligini belgiladi . 
Turizm rasmiyatchiliklari sayohat qilishdagi murakkabliklarni yo‘qotish, turistlar tomonidan 
boshqa mamlakat va mintaqalarga tashrifni yengillashtirishga qaratilgan bo‘lishi lozim. 
Turizm rasmiyatchiliklari bir necha katta bo‘limlarga bo‘linadi, jumladan: 
-
chet el pasportlari; 
-
vizalar; 
-
bojxona qoidalari; 
-
valyuta nazorati va valyuta almashtirish tartibi; 
-
sanitar qoidalar; 
-
kirish-chiqish tartibi; 
-
xorijiy turistlarning mamlakatda yashashi va harakatlanishining o‘ziga xosligi; 
-
immigratsiya qoidalari; 
-
ba’zi boshqa tartiblar. 
Xalqaro turizmda politsiya va sanitar rasmiyatchiliklarni farqlash mavjud. Bu o‘rinda 
politsiya rasmiyatchiliklari deganda davlat chegarasidan o‘tayotgan shaxslarning o‘rnatilgan 
pasport-viza tartibiga amal qilishi bilan bog‘liq tadbirlar tushuniladi. Nazoratning bu turini 
amalga oshirish aeroportlar, temir va shosse yo‘llarida, dengiz va daryo bekatlaridagi maxsus 
xizmatlar zimmasiga yuklatilgan (O‘zbekistonda O‘zbekiston Respublikasi Ichki Ishlar 
Vazirligiga). 

---

Sanitar (tibbiy) rasmiyatchiliklar deb, davlat chegarasidan o‘tayotgan shaxslar va ularning 
jonivorlari (agar bo‘lsa) o‘rnatilgan emlash talabiga rioya qilishning nazoratiga aytiladi. 
Rasmiyatchiliklarga rioya qilishning nazorati mamlakatga kirish va chiqish uchun 
foydalaniladigan chegaraviy punktlarda maxsus sanitar xizmatlar tomonidan amalga oshiriladi va 
odatda turistlarda emlash haqidagi xalqaro sertifikat mavjudligini tekshirishdan iborat bo‘ladi. 
Zarur holatlarda sanitar rasmiyatchiliklar tomonidan turistlarni va sayohatchilarni joyida emlash 
va xavf tug‘ilsa ularni vaqtincha izolyatsiya qilish ham ko‘zda tutilgan. Turistlar va sayohatchilar 
olib o‘tadigan hayvonlar uchun muvofiq veterinar sertifikatlar talab qilinadi.
Bojxona milliy qonunchilikka muvofiq holda davlat chegarasi orqali o‘tayotgan yuk, 
yo‘lovchilar, pochta jo‘natmalari, pul va qimmatbaho buyumlarni nazorat qiladigan, o‘rnatilgan 
bojxona bojlari va boshqa to‘lovlarni olish, shuningdek, qonunchilik tomonidan belgilangan 
tartibga javob bermaydigan yuklarni to‘xtatishni amalga oshiruvchi davlat organidir. 
Bojxona rasmiyatchiliklari davlat chegarasidan o‘tayotgan shaxslarning buyumlar, tovar 
va valyutani olib kirish va olib chiqish qoidalariga rioya qilishni tekshirish tadbirlaridan iborat 
bo‘ladi. Bojxona rasmiyatchiliklarining amaliyoti mamlakatga kirish va chiqish uchun 
foydalaniladigan chegara punktlaridagi bojxona xizmati zimmasiga yuklatilgan (Aeroportlar, 
temiryo‘l, dengiz va daryo bekatlari, avtoyo‘llardagi chegaradan o‘tiladigan joylarda). 
Turistlar va sayohatchilar uchun bojxona rasmiyatchiliklari odatda olib o‘tishga ruxsat 
berilgan narsalar, tovarlar va pul (valyuta) ning ro‘yxati va miqdorini yozma yoki og‘zaki 
deklaratsiya qilishdan iboratdir. Bunda T-6 shaklidagi bojxona deklaratsiyasi to‘ldiriladi. 
Butunjahon turizm tashkilotining valyuta operatsiyalari xususidagi tavsiyalari 
quyidagilardan iborat:
1)
Valyutaning miqdori bojxona deklaratsiyasiga kiritilgan taqdirda uni olib kirishga 
ruxsat berish. 
2)
Chegaradan o‘tishda molyaviy qiyinchiliklar va noqulayliklarga barham berish uchun 
tashrifchilar va turistlarga to‘liq ma’lumotni taqdim etish. 
3)
Chiqishda turistlarga valyutani qayta almashtirish imkoniyatini yaratish. 
4)
Olib kiriladigan valyutani milliy pulga almashtirish turist istagiga binoan amalga 
oshiriladi. 
5)
Nazorat 
punktida valyuta almashtirishni 
tartibga soluvchi 
qoidalar va 
almashtirishning joriy kursi osib qo‘yilishi lozim. 
6)
O‘z davlatidan chiqishda mamlakatdan qaytib ketishga yetadigan miqdorda pulga ega 
bo‘lishga ruxsat berish.