Turizm asoslari

1.3. 0 ‘zbekiston Respublikasining turizm
t o ‘g ‘risidagi davlat siyosati
(m e ’yoriy hujjatlar asosida)
M a m la k a tim iz d a tu r iz m ishiga M u staq illik n in g d astlab k i 
vaqtlaridanoq asosiy davlat siyosati darajasida qaraldi. Soha rivoji 
uchun barcha zarur tashkiliy — huquqiy mexanizm vujudga keltirilib, 
m uhim m e’yoriy hujjatlar qabul qilindi va bu ish hozirda ham davom 
e tm o q d a . M a m la k a tim iz d a tu riz m n in g ra v n a q i, u n i yangi 
pog‘onalarga ko‘tarish, yurtim izni jahon turizm markazlaridan biriga 
aylantirish uchun a w a lo huquqiy zamin yaratish lozim edi. Shu 
bois, 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining m a zk u ry o ‘nalishga 
ta a llu q li q o n u n va k o d e k s la ri, 0 ‘z b e k isto n R esp u b lik asi 
Prezidentining turizm ga oid qator Farmonlari, qarorlari, Respublika 
V azirlar M ahkam asining qarorlari, Adliya vazirligining va boshqa 
m utasaddi davlat id o ralarining yo‘riqnoma, ko‘rsatm a va tartiblari
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ishlab chiqilib, hayotga tatbiq etildi. Shulardan kelib chiqqan holda, 
m azkur hujjatlarni o ‘rganish va tahlil qilishni quyidagi tem atikalar 
bo'y icha am alga oshirish maqsadga m uvofiqdir, — deb o ‘ylaymiz:
l. 
Q ‘zbekiston Resnublikasi Qliv M ailisining turizm ga oid oonun 
va kodekslari
0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy M ajlisining 1997-yil 24-apreIda 
qabul qilgan «O'zbekiston Respublikasi soliq kodeksi» va unda turizm
sohasiea oid im tivozlar.
Ushbu Kodeks 11 bo‘lim , 41 bob va 134 m o d d ad an iborat bo‘lib, 
uning asosiy vazifasi — 0 ‘zbekistonda soliq tizim ining huquqiy 
asoslarini, soliq to ‘Iovchilarning huquqlari h a m d a m ajburiyatlarini 
belgitaydi, soliq ishlarini yuritish tartibotini va soliq haqidagi qonun 
hujjatlarini buzganlik uchun javobgarlikni ta rtib g a solib turadi. 
Kodeksda yuridik va jism oniy shaxslardan olin ad ig an darom ad 
(foyda) solig‘i, q o ‘shilgan qiym at solig‘i, aksiya solig‘i, yer osti 
boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq, ekologiya solig‘i, suv 
resurslaridan foydalanganlik uch u n soliq, m o l-m u lk solig‘i, yer 
solig‘i, reklama solig‘i, avtotransport vositalarini olib sotganlik uchun 
soliq, shuningdek, turli yig‘im lar haqida ham fikr yuritiladi. Kodeksda 
soliq to ‘lash bilan b ir qato rda faoliyatning ay rim turlari (xususan, 
turizm faoliyati)ga soliq to'lashda imtiyozlar ham berilgan. Jum ladan,
8 -b o b « D aro m ad (foyda) solig‘i b o ‘y ic h a im tiy o z lar» , - deb 
nom lanib, uning 31-m oddasi 12-qismida: «S am arqand, Buxoro, 
Xiva va Toshkent shaharlarida yangi tashkil etilg an, tu rizm faoliyati 
bilan shug'ullanadigan yuridik shaxslar tuzilgan paytdan boshlab 
birinchi darom ad orttirgunga qadar, lekin u zo g ‘i bilan ro ‘yxatdan 
o ctgan vaqtdan e ’tiboran uch yilgacha. S am a rq a n d , Buxoro, Xiva 
va T oshkent shaharlarida turistik faoliyat b ilan shu g ‘ullanuvchi 
yuridik shaxslar foyda olgan birinchi yili 50 % , ikkinchi yili 75%, 
u chinchi yildan boshlab 100 % m iqdorida soliq t o ‘laydi», — deyiladi.
K o d eksn in g 2 1 -b o b i « Q o ‘sh ilgan q iy m a t so lig ‘i b o ‘y ic h a 
imtiyozlar», - deb nom lanib, uning 71 -m oddasi 21 -qism ida «turistik
— eksk ursiy a x iz m atlari» q o ‘sh iîgan q iy m a t so lig ‘id an o zo d
qilinganligi bayon qilingan. Shuningdek, 28-bobi «M ol-m ulk solig‘i 
stavkalari va im tiyozlar», - deb nom lanib, u n in g 92-m oddasida: 
«Sam arand, Buxoro, Xiva va Toshkent sh ah arla rid a yangi tashkil
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

etilgan, turizm faoliyati bilan shug‘ullanayotgan yuridik shaxslaming 
m ol-m ulkiga, tashkil etilgan vaqtidan e ’tiboran dastlabki foyda 
olgunga qad ar, lekin ular ro ‘yxatdan o‘tgan vaqtdan e ’tiboran uch 
yildan o rtiq b o ‘lm ag an m u d d atg a. A na shu yuridik sh ax slar 
belgilangan im tiyozli davrdan keyin bir yil o ‘tgunga qadar tugatilgan 
taqdirda soliq sum m asi ularning butun faoliyati davri uchun to 'liq
m iqdorda u nd irib olinadi», - deyiladi.
K odeksning 31-m oddasi «Yer solig‘i stavkalari va im tiyozlar»,
- deb n o m lan ib , u ning 101-m oddasida soliq solinm aydigan yer 
uchastkalariga: «tarixiy-m adaniy aham iyatga molik yerlar (tarixiy- 
m adaniy q o ‘riq x o n a la r, x o tira b o g ‘lari, sag‘an alar, arxeologiya 
yodgorliklari, ta rix va m ad an iy at yodgorliklari egallagan yerlar) 
k ir itilg a n . S h u n in g d e k , d a v la t q o ‘r iq x o n a la r i, m illiy va 
d en d ro lo g iy a b o g ‘lari, b o ta n ik a bog‘lari, ixo ta d a ra x tz o rla ri 
egallagan y e rla r; spo rt in sh o o tlari, stadio nlar, suzish h avzalari, 
o n alar va b o la la rn in g dam olish va sog‘lo m lashtirish jo y lari, 
sa n a to riy -k u ro rt m uassasalari, d am olish uylari egallagan y erlar 
ham soliq t o ‘la sh d a n ozod etiladi.
K odeksning 102-moddasi «Y erso!ig‘i to ‘lashdan ozod qilingan 
soliq to ‘lovchilar», — deb nom lanib, uning 7-qismida: «Sam arqand, 
Buxoro, Xiva va T oshkent shaharlarida yangi tashkil etilgan turistik 
faoliyat b ilan shug‘ullanuvchi yuridik shaxslar — tashkil etilgan 
paytdan e ’tib o ra n birinchi foyda olgunga qadar, biroq bu m uddat 
ular ro ‘yxatdan o ‘tkazilgan paytdan e’tiboran uch yildan oshmasligi 
lozim», — deyiladi. Keyingi yillarda kodeksning b a ’zi m oddalariga 
o ‘zgartirishlar va yangiliklar h am kiritildi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005-yiI 20-iyunda 
qabul qilgan «M ikrofirm alar va kichik korxonalarni rivojlantirishni 
rag‘batlantirish borasidagi q o ‘shim cha ch o ra-tad b irla rto ‘g‘risida»gi 
farm onida h a m soliq masalasiga e ’tibor qaratilib, 2005-yilning 1- 
iyulidan b o sh lab m ikrofirm alar va kichik korxonalar budjetdan 
tashqari P ensiya ja m g ‘arm asi, R espublika yo‘l jam g‘arm asi va 
M aktab ta ’lim i jam g‘arm asiga majburiy ajratm alar to klash o ‘m iga 
yagona soliq to ‘lovi joriy etildi. Shunga muvofiq, turizm faoliyati 
bilan shug‘ullanuVchi yuridik subyektlar uchun yagona soliq to io v i 
stavkasi 13 % etib belgilandi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy M ajlisining 1997-yil 2 6 -d ek ab rd a 
qabul qilgan «Boixona Kodeksi».
U shbu kodeks 11 bo‘lim, 19 bob va 198 m oddadan ib o rat b o ‘lib, 
jum ladan, uning 1-bo‘limi — um um iy qoidalar (bojxona ishi, hu d u d i, 
qo n u n hujjatlarining amal qilish ta rtib i, asosiy tu s h u n c h a la r va 
boshqalar), 2 -b o ‘limi - tovarlar va tran sp o rt vositalarini 0 ‘zbekiston 
Respublikasi bojxona hududidan o lib o ‘tish tartibi, 3 -b o ‘lim i — 
bojxona n a z o ra ti, rasm iylashtirilishi va to ‘lovlari, 6 - b o ‘lim i — 
dastlabki operatsiyalar, 7-b o ‘lim i — boj im tiyozlari, 8 -b o ‘lim i — 
nazorat ostida tovarlar yetkazib berish tartibi, 9 -b o ‘limi — bo jx o n a 
haqidagi q o n u n hujjatlarini buzganlik u ch u n javobgarlik, 10-bo‘Umi
- bunday ishlarni yuritish, 11-bo‘lim i — jazo berish to ‘g ‘risidagi 
qarorlarni ijro etish, - deb n o m lan ib , h ar bir ko‘rsatib o ‘tiIgan 
bo‘lim larda tu rizm faoliyatida to ‘q n ash kelishi m um kin b o ‘lgan 
qoidalar bayon etiladi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy M ajlisining 1999-yil 2 0-avgustda 
qabul qilgan «Turizm to V ris id a » ^ O o n u n i.