Turistik marshrutlarni ishlab chiqish

1-rasm Turistik mahsulot tarkiblarida turistik xavflarning mavjudligi⁵
Turda turistlarning sog‘ligi va hayotiga xavf soluvchi vaziyatlar va omillar turistik–ekskursiya xizmatlarini ko‘rsatishning qo‘yidagi hisobga olinmagan sharoitlarida qo‘qisdan yuzaga chiqadi:

• 
  Turning dasturini tuzishda, ishlab chiqishda hisobga olinmagan xavf manbalarining mavjudligiga e’tibor bermaslikdan;
  
• 
  Aniq ta’sir qilish manbalari darajasining kuchayib ketishi (masalan, sekin yog‘ayotgan yomg‘irning jalaga, do‘lga aylanib ketishi, sanitariya–epidemiologiya vaziyatidagi kutilmagan axborotlar va boshqalar);
  
• 
  Ba’zi bir turistlarning turdagi dastur me’yorlariga rioya qilmasdan o‘zboshimchalik bilan qilgan hatti harakatlari natijasida kelib chiqadigan xavflar natijasida tur dasturining buzilishi (turistik jamoaviy xavflar).
  

2-rasm Turning tarkibi va turda xavflarni aniqlash va bartaraf qilishning nazorati⁶
Qayd qilingan xavflarning kelib chiqishini tahlil qilganimizda tur davomida marshrutlardagi xizmatlar ko‘rsatish majmualarida, turistik paketning tarkibini tuzganimizda, marshrutdagi harakatlanishda va muddatlardan (vaqtdan) nazorat bo‘yicha foydalanganimizda turdagi juda ko‘plab turistik xavflarning oldi olingan yoki turistlarning sog‘ligi va hayotiga xavf soluvchi vaziyatlar, omillarni bartaraf qilish osonlashadi
Turistlarning hayotiga xavf soluvchi omillar quyidagicha ta’riflanadi;
1. Zararli omillar;

• 
  jarohat olish xavfi;
  

• 
  yong‘inda qolib ketish xavfi;
  
• 
  biologik ta’sir qilish xavfi (atrof - muhit);
  
• 
  ruhiy-jismoniy yuklama olish;
  
• 
  kimyoviy zararlanish xavfi;
  
• 
  tutundan va gazdan zaharlanish xavfi;
  
• 
  turistning tavakkalchasiga harakatlanishidan kelib chiqadigan xavflar.
  

2. Biologik omillar;

• 
  mikroorganizmlar (mikroblar)dan zararlanish xavfi (oshqozon-ichak faoliyatining buzilishi);
  
• 
  zaharli o‘simliklardan zaharlanish xavfi;
  
• 
  zaharli sudralib yuruvchilar (ilonlar, hasharotlar), hasharotlar (chayon, qoraqurt, ari) dan zaharlanish xavfi;
  
• 
  yuqumli kasalliklar tashuvchi yovvoyi va xonaki hayvonlar, parran dalardan har xil kasalliklarni yuqtirish xavfli;
  

allergiya va boshqa kasalliklarni chaqiruvchi o‘simlikzor, o‘tloqzor va o‘rmonzorlarda ushbu kasalliklarni yuqtirish xavfi;

• 
  mevalar, sabzavotlardan zaharlanish xavfi.
  

3. Kutilmagan omillar;

• 
  turistlar joylashtirilgan joylarda tabiatning favquloddagi hodisalari (suv toshqini, qor ko‘chishi, ob-havoning keskin o‘zgarishi va hokazolar)dan kelib chiqadigan xavflar;
  
• 
  turistlar joylashgan joylardagi aholi, jamoatchilikdagi tartib-intizomning bo‘shligidan kelib chiqadigan xavflar;
  
• 
  turistlar foydalanayotgan mehmonxona, lager binolarining texnik holati, kanatli sim yo‘llar, chang‘i yo‘llari, avtomagistrallar, so‘qmoq lar va boshqa ob’ektlarning texnik sozligi holatidan kelib chiqadi gan xavflar.