Тупроқшунослик-ўқув қўлланма-лотин

A-AS- 
Ssa-
vertisollar, Savannada subtropik va tropik bioiqlimda °S 
yig‘indisi 4000 dan to 8000 gacha, namlik va qurg‘oqchilik fasli 
qaytalanib turadigan loy yotqiziqlarda hosil bo‘ladi. 
Qora tuproqlar, 
deb yozadi M.V. Lomonosov (1763), hayvonot 
dunyosi va o‘simlik qoldiqlarining chirishidan hosil bo‘ladi. Rossiya qora 
tuproqlarini mukammal ravishda 1883-yili V.V.Dokuchayev tekshirib, 
"Rus qora tuproqlari” degan monografiyasini yozgan. Qora tuproqlarning 
kelib chiqishi
, x
ossalari va tarkibini P.A.Kostichev har tomonlama 
o‘rganib chiqib, "Rossiya viloyatlarining qora tuproqlari" degan kitobini 
yozdi. U qora tuproqlarning o‘t-o‘simliklar formatsiyasida shakllanishini 
ko‘rsatib berdi. 
Asrimiz boshlarida qora tuproqlarning suv va fizik xossalarini 
A.A.Izmailskiy va G.N.Visotskiy tekshirgan. Bu tuproqlar Shimoliy 
Amerika va Yevrosiyoda tarqalgan bo‘lib, 260 mln. ga (1,7 % 
quruqlikdan), tog‘larda esa, 23 mln. gani tashkil qiladi. Asosan, soz va 
sozsimon yotqiziqlarda, tekisliklarda va tog‘larda esa granit, bazalt, 
qumtosh, mergel elyuviyida ham hosil bo‘ladi. 
O‘rmoncho‘l mintaqasida o‘simlik biomassasining hajmi 30-40 ts/ga, 
cho‘llarda esa 8-24 ts/ga, tomirlari esa 150-300 ts/ga ni tashkil qiladi. 
Hozirgi paytda qora tuproqlar o‘zlashtirilib, sug‘orma dehqonchikda 
foydalanilgani sababli, ularning donadorligi, organik moddalarining 
miqdori kamayib, suv-fizik xossalari yomonlashib ketishi kuzatiladi. 
Qora tuproqlar profili
. 
O - 
cho‘l to‘shami. 
A - 
qora rangli donador 
gumusli qatlam. 
AV-
gumusli qora, ammo qo‘ng‘ir, jigarrang ranglar, 
oqmalar va dog‘lar profilning pastki qatlamida ko‘payib boradi, donador. 
V-
ona jinsiga o‘tuvchi qatlam, jigarrang, qo‘ng‘ir, prizmasimon tuzilgan, 
yumronqoziqlar ini, podzollashgan va karbonat (