Зовур казилмаган шароитда: а) сугориш тармоқларидан исроф
булган сувнинг сизот сув сатҳининг кўтарилишига таъсирини: б) экин
экилаёттан қўшни майдонлар сизот сув сатҳининг кўтарилиши максимал
чеклаб қўйиш зарурлигини ҳам назарда тутиш лозим.
Жадвал 20
Сугориладиган ерларда шўр ювишнинг тахминий муддатлари ва
миқдорлари (зовурлар мавжуд бўлганда)
Тупроқ грунтлари-
нинг аэрация зонасида
тузилиш и ва жойла
шиш характери, меха
ник таркиби
0-100см.
катламдаги
хлориднинг
дастлабки
миқдори,%
Умумий
шўр ювиш
меъёри,
м3/га
Неча
марта
ювиш
зарурли-
ги
Ю виш м уд
дати ойлари
Жиззах ва Сирдарё вилоятида
Бир хилдаги ўрта ва
0,01-0,04
3000-3500
1
X-XI1
енгил қумоқли
0,01-0,10
3500-5000
2
Ҳ ар хил механик
0,01-0,04
4000-5000
2
X-I
таркибий қатламли
0,04-0,10
5000-6500
3
Фаргона водийсида
М еханик таркибий
0,01-0,04
2000-2500
1
II-III
енгил булган қаватли
0,04-0,10
2500-4000
2
3000-3500
1-III
Урта қумоқли, ҳар хил
0,01-0,04
3500-5000
1
механик таркибли
0,04-0,10
2
Созли ва огир
0,01-0,04
4000-5000
XII-I1
қумоқли, бир жинсли
0,04-0,10
5000-6500
3
ва каватли
Бухоро вилоятида
Енгил механик тар
кибли, каватли
0,01-0,04
0,04-0,10
8000-8500
2500-4000
1
2
III
III
Урта қумоқли,
қаватли, механик
таркибий хар хил
0,01-0,04
0,04-0,10
4000-5000
5000-6500
1
2
XIII-I1
Созли ва огир
қумокли, бир хил
ж инсли ва қаватли
0,01-0,04
0,04-0,10
3000-3500
3500-5000
2
3
III
Қорақалпоғистон Республикаси ва Хоразм вилояти
Енгил механик тар
кибли, қаватли
0,01-0,04
0,04-0,10
3000-3500
3500-5000
2
3
III
III
Ўрта қумоқли,
қаватли, хар хил ме
ханик таркибли
0,01-0,04
0,04-0,10
4000-5000
6000-7500
3
5
X -XII (2/3
кузда, 1/3
баҳорда
берилади)
Қарши ва Ш еробод чўлларида
Енгил механик тар
кибли, каватли
0,01-0,04
0,04-0,010
3000-3500
3500-5000
2
3
III
III
Ўрта кумоқли,
каватли, ҳар хил м е
ханик таркибли
0,01-0,04
0,04-0,10
4000-5000
6000-7500
3
5
X-X II (2/3
кузда,
баҳорда
берилади)
Урта қумоқли,
қаватли, ҳар хил м е
ханик таркибли
0,01-0,04
0,04-0,10
5000-6000
6000-7000
3
март ойида
бериб юви-
лади
Ш Ў Р Д О Ғ Л А Р И ВА УЛАРГА Қ А РШ И К У РА Ш Ч О Р А Л А Р И
Мамлакатни етарлича хом — ашё, аҳолини эса озиқ —овқат м ах
сулотлари
билан
таъминлашда
фойдаланилмаган
резервларни
қидириб топиш йўли билан суғориладиган ерлардан оқилона ф ой да
ланиш, унинг самарадорлигини ошириш билан боғлиқ масалаларни
ҳал қилиш ғоят катта аҳамият касб этади.
М аълумотларга қараганда ҳар — хил дараж ада шўрланган ерлар
майдони ҳози рда республикамизнинг жами суғориладиган ерлари-
нинг 6 5 ,9 ф оизини, шундан кучсиз шўрланган ерлар майдони 3 3 ,9
уртача шўрланган ерлар — 19,4 ва кучли шўрланган ерлар майдони
12,6 ф оизни ташкил этади. Суғориладиган шўрланган ерларнинг
халқ хўж алигига етказадиган зарар ин и — ғоятда катта бўлиб, кучсиз
шўрланган ерларда пахта ҳосилдорлиги 20 — 25, ўртача шўрланган
ерларда — 40 — 50, кучли шўрланган ерларда 60 — 80 фоизгачага
камаяди, ш ўрхокларда эса ҳосилдорлик бутунлай нобуд бўлади.
Ш уни гаъкидлаш жоизки, юқорида айтилган умумий шўрланишлар-
дан
ташқари
аксарият
кўнчилик
хўж алик,
туман,
вилоятлар
сугориладиган туироқлари орасида ўзига хос кўринишга ва шўрла-
нишга эга булган «доғли» ш ўрхок майдонлар кўплаб учрайди.
Сугориладиган ерларнинг мелиоратив холати ёмон булган баъзи
хўжаликлардаги шўр доглар умумий экин майдонларига нисбатан 20-25
фоизни ташкил этади. Агар доғларга қарши кураш олиб борилмаса, у ер
ларда туз тўпланиши ва шўр доғлар янада кўпайиши мумкин.
Ясси ҳамда чуқур доғлар кўпинча механик таркиби оғир, тузили
ши жихатидан зич тупроқларда учрайди. Бундай ерларда экин униб
чиқмайди, униб чиққани ҳам шўрхок ўтлар орасида қурийди. Бундай шўр
доғли ерлар, текис ва кўпинча бир метрли катлами кучли шўрланган
бўлади. Дўнг доглар асосан механик таркиби ўртача ва енгил, тузилишига
юмшок туп-рокли ерларда учрайди. Уларни одатда шўрхоқ ўтлар қоплаган
бўлади, бутунлай сув чиқмайдиган ёки қийинчилик билан чикадиган ба
ланд ерларга тўғри келади. Бундай ерларда тузнинг кўп қисми тупрокнинг
усгки горизонтларида бўлади. Хийла енгил, юмшок. тупроқлардаги дўнг
доглар ер текислаш ва шўр ювиш йули билан йукотилади.
Тупрок шароитига, иклим, кўрсатгичиларига кўра механик тарки
Do'stlaringiz bilan baham: |