Тупроқшунослик асослари

6-мавзу. Тупроқлар структураси. Тупроқ структурасининг 
йўқотилиши ва тикланиши 
Тупроқ структурасининг агрономик аҳамияти ва уларнинг кўриниши, 
сувга чидамли ва чидамсиз структуралар, структура ҳосил бўлиши, 
йўқотилиши ва тикланиши. Структура пайдо бўлиш жараѐнлари. Омиллар. 
Тупроқ структурасининг агрономик жиҳатдан аҳамияти. Тупроқ 
структурасининг сув-ҳаво ва озуқа режимига таъсири. Сунъий структура 
ҳосил қилувчи моддалар. Агрономик жиҳатдан аҳамиятли структураларни 
ҳосил қилиш ва сақлаш чоралари. Тупроқнинг физик ва физик-механик 
хоссалари тупроқни механик таркиби, структура, гумус, алмашинувчи 
катионларининг таркиби ва бошқаларнинг таъсири. Ўсимликнинг ўсиши, 
ривожланишига, ҳосилдорлигига тупроқни физик-механик хоссаларининг 
таъсири ва яхшилаш чоралари.
7-мавзу. Тупроқларнинг сув хоссалари. 
Тупроқнинг сув хоссалари (сув-физик, гидрофизик). Тупроқнинг сув 
баланси. Тупроқнинг сув сув хоссалари формалари. Кимѐвий бириккан сув. 

---

ТУПРОҚШУНОСЛИК АСОСЛАРИ
14 
Гигроскопик сув. Тупроқнинг сув ўтказувчанлиги ва сув кўтарувчанлиги, 
максимал гигроскопик намлик ва тупроқнинг сўлиш намлиги. Тупроқнинг 
нам сиғими. Тупроқнинг дала нам сиғими чегараси. Тупроқнниг сув-физик 
хосаларининг деҳқончилик маданияти таъсирида ўзгариши.
 
8-мавзу. Тупроқнинг ҳаво режими ва ҳаво хоссалари.
Тупроқ аэрацияси. Тупроқнинг ҳаво ўтказувчанлиги ва ҳаво режими. 
Тупроқ ҳавоси карбонат ангидриди. Тупроқ ҳавоси кислороди. Тупроқнинг 
ҳаво хоссалари ва ҳаво режими. Тупроқнинг теплофизик хоссалари, 
мулчалаш, мулчалашнинг тупроқ сув ва ҳаво режимига таъсири. Тупроқнинг 
ҳаво ўтказувчанлиги. Тупроқнинг температура ўтказувчанлиги. Тупроқ 
иссиқлик режими ва уларни яхшилашнинг агротехник тадбирлари. Ғўза 
ўсиши ва ривожланишида тупроқ иссиқлик режимининг ўзгариши. 
Ўзбекистонда тарқалган тоғ жигарранг тупроқлари (шимолий ва жанубий 
экспозицияси), тўқ тусли ва типик бўз тупроқлар иссиқлик режими. 
Тупроқларнинг иссиқлик хоссалари ва иссиқлик режими. Тупроқнинг хаво ва 
иссиқлик режими, уни бошқариш ва яхшилаш тадбирлари.